Η ταινία της Maria Shrader επιχειρεί να αναδείξει την προσωπικότητα του Stefan Zweig, αλλά στην ουσία ο θεατής βιώνει μέσα από αυτήν την οδυνηρή εμπειρία των ανθρώπων που δεν είναι ελεύθεροι να ζήσουν στον τόπο τους, είτε γιατί εξορίζονται από άλλους, είτε αυτοεξορίζονται. Ανεξάρτητα από το αν ο τόπος της εξορίας είναι δελεαστικός και προσφέρει φιλοξενία, είναι το αίσθημα του «δεν είμαι ευπρόσδεκτος εκεί που νόμιζα ότι ανήκω». Αν δεν μιλώ την γλώσσα, αν τα ήθη και έθιμα, ο τρόπος σκέψης και οι συμπεριφορές είναι διαφορετικές, είναι ακόμη πιο δύσκολη η συνέχιση της ζωής, της δημιουργίας, της ύπαρξης.
Σε ακολουθεί το «γιατί», το αίσθημα αδικίας.
Αν η έλλειψη ελευθερίας, η βία και η απειλή θανάτου σε καταδιώκουν και σε υποχρεώνουν να εκλιπαρείς μια θέση σε άλλο κόσμο, είναι απάνθρωπο κάτι τέτοιο και προκαλεί οργή. Οδηγεί στην καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι μέγιστη η ποινή. Είτε είναι επιλογή, είτε εξαναγκασμός.
Αν στους τόπους εξορίας υπάρχει άλλος επώδυνος, ατελείωτος, ανέλπιδος γολγοθάς, μόνο μία μεγάλη ιδέα θα σε βοηθήσει να ανταπεξέλθεις το σωματικό και ψυχικό άλγος. Όπως ακριβώς συνέβη στους δικούς μας εξόριστους στα ξερονήσια την ίδια εποχή, ενώ άλλοι έφευγαν κρυφά, παίρνοντας με κίνδυνο της ζωής το πλοίο για άλλες χώρες, αρχικά πρόθυμες να δώσουν άσυλο. Τουλάχιστον, στην αρχαία Αθήνα, έπρεπε 6000 Αθηναίοι να ψηφίσουν για να θεωρηθεί έγκυρος ο οστρακισμός, δηλαδή η εξορία, η αναγκαστική και βίαιη απομάκρυνση από τη γενέθλια γη.
Το έγκλημα εναντίον των Εβραίων έχει καταγραφεί, αλλά δεν έχει δοθεί απάντηση που να ικανοποιεί την ανθρώπινη λογική. Όσοι δεν θανατώθηκαν, διέφυγαν από την καταδίωξη, γλύτωσαν από του χάρου τα δόντια, αυτοεξορίστηκαν μόνοι ή με την βοήθεια άλλων.
Μία τέτοια περίπτωση ο δεύτερος στη σειρα πολυδιαβασμένος γερμανόφωνος συγγραφέας, Stefan Zweig.
Η σκηνοθέτης χωρίζοντας την ταινία σε ενότητες προσπάθησε και κατά την γνώμη μου πέτυχε να αποδώσει το χαρακτήρα, τις σκέψεις, τη θλίψη, το αδιέξοδο του ανθρώπου, του συγγραφέα, του πετυχημένου. Να γνωρίσει ο θεατής μέσα από τις συνομιλίες του με τους δημοσιογράφους, τους πολιτικούς, τις αρχές, τους φίλους του, τους συναδέλφους του, την πρώην σύζυγο, την οικογένεια, αυτούς που τον φιλοξενούν, που τον αγαπούν και θαυμάζουν, που επιθυμούν τη γνώση του, τη βοήθεια του, τον άνθρωπο.
Να καταλάβει ο θεατής τι τον οδήγησε στο τέλος του. Είναι λιγομίλητος, θα έλεγα σιωπηλός. Μιλάει με τα μάτια. Η κάμερα ακολουθεί το βλέμμα του. Βλέπουμε μαζί του, στον ιππόδρομο, καθώς τα ποδοβολητά των αλόγων έρχονται καταπάνω μας, να τσαλαπατούν οι βάρβαροι την Ευρώπη, εμάς. Χάνεται στις φλόγες των χωραφιών και ξέρουμε ότι τις φλόγες που άφησε πίσω σκέφτεται, αυτά που κάηκαν και θα καούν.
Δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη επιλογή από αυτήν του Josef Hader για το πρωταγωνιστικό ρόλο. Εξαιρετικές οι δύο σύζυγοι.
Χείμαρρος με ορμή η Barbara Sukowa στο ρόλο της Friderike. Παρ όλο τον πόνο που βιώνει, κατορθώνει και στέκεται δυναμικά και με αξιοπρέπεια μπρος την «τα θέλω όλα» συμπεριφορά του, την αδυναμία του να πορευτεί με το ασήκωτο βάρος της ύπαρξής του, την έκκλησή του να σταθεί πλάι του, την άρνηση του να βοηθήσει άλλους, τη κούραση του, την ανάγκη να γράψει.
Βλέποντάς την, είναι αντιμέτωπος με αυτό που άφησε, με αυτό που δεν έχει, την άλλη πλευρά του ωκεανού, αυτό που δεν ήθελε αλλά αναγκαστικά άφησε.
Η ταινία είναι έξυπνη, σε αφήνει να σκεφθείς χωρίς να φωνάζει. Θα πάρεις όσα εσύ θέλεις. Έχουν δουλέψει όλοι πολύ, καλά και συνυπάρχουν διακριτικά η μουσική, η φωτογραφία, το editing για να ακολουθήσεις αυτό που ήθελε η Maria Shrader να αφηγηθεί.
Ήξερε τι ήθελε να πει και το θέμα δεν της ξέφυγε. Ο Stefan Zweig αποχαιρέτισε την Ευρώπη όπως και χιλιάδες άλλοι κυνηγημένοι από το θηρίο του ναζισμού. Αυτό που δεν μπόρεσε να πάρει ήταν η ψυχή του. Έμεινε εκείνη εκεί και το κορμί του αλλού. Κάηκε στις φλόγες και αυτός αναρωτήθηκε για το τι θα κάνει με το σαρκίο του.
Αν σημείωνα ψεγάδι, θα έλεγα ότι το τέλος δεν υποστηρίχτηκε αρκετά, όπως και το μέρος με τον υπερβολικό και ως καρικατούρα δήμαρχο θα μπορούσε να ελαχιστοποιηθεί, αν ήταν αναγκαίο. Παρ όλα αυτά δεν μπορούν να μειώσουν την αξία της ταινίας.
Σκηνοθέτης:Maria Shrader
Σενάριο:Maria Shrader Jan Schomburg
Φωτογραφία:Wolfgang Thaler
Editing:Hansjoerg Weissbrich
Μουσική:Tobias Wagner
Διανομή ρόλων:Karen Wendland,Lisa Olah,Youna de Peretti
Ηθοποιοί
Josef Hader:Stefan Zweig
Barbara Sukowa: Frederike Zweig
Anne Scharz: Lotte Zweig
Matthias Brandt: Ernst Feder
Matthias Brandt: Ernst Feder
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου