Το παιδί με το ποδήλατο (The kid with a bike) - 2011

Συνέπεια. Μια λέξη περιζήτητη στις μέρες μας, που δεν ισχύει όμως για τους αδελφούς Ζαν Πιέρ και Λoυk Νταρντέν.

Όλοι τους θαυμάσαμε στη Ροζέτα, στο Γιο, στο Παιδί, στη Σιωπή της Λόρνα, στην Υπόσχεση.

Τους θαυμάσαμε για την καθηλωτική αφηγηματική τους τέχνη, την προσήλωσή τους σε κοινωνικά θέματα, την προσοχή που δίνουν στο παιδί, στην ανάδειξη κοινωνικών προβλημάτων, αυτά που ζουν δίπλα μας, στην άκρη της πόλης, αυτά που δημιουργούν οι ίδιες οι δομές της κοινωνίας.

Στην τελευταία ταινία, «Το παιδί με το ποδήλατο», ο 12χρονος Σερίλ, εγκαταλελειμμένος σε ίδρυμα από τον πατέρα του, τον αναζητά απεγνωσμένα. Τραυματισμένος από την απόρριψη, όταν τη συνειδητοποιεί, γεμάτος οργή, αρνείται να δεχτεί την πραγματικότητα.  Θα συναντήσει τη Σαμάνθα, μια νεαρή κομμώτρια, που για τους δικούς της λόγους θα θελήσει να τον υιοθετήσει και να τον βοηθήσει να τιθασεύσει την οργή του, να διαχειριστεί το θυμό και τα ολισθήματα του.

Το παιδί με το ποδήλατο είναι μια ακόμη έκφραση αγωνίας για τα παιδιά με όχι ίσες ευκαιρίες.

Οι σκηνοθέτες με ακρίβεια στην ψυχολογική ανάλυση, με δραματουργία, με μαεστρία σκηνοθετική, με χαρακτήρες δουλεμένους, με κάθε λεπτομέρεια, ιδωμένους απ’ όλες τις πλευρές, με πολύ σεβασμό, προσοχή και δικαιοσύνη τους φέρνουν στην οθόνη, τους αποκαλύπτουν, μας επιτρέπουν να τους ακολουθήσουμε.

Σ’ αυτή την ταινία λατρέψαμε το Σερίλ. Βήμα-βήμα, λεπτό προς λεπτό, πεταλιά προς πεταλιά, ζήσαμε το θυμό του, την αγωνία, την απόγνωση, την απόρριψη, την απογοήτευσή του. Το βλέμμα του κι ανάσα του ενώθηκαν με τη δική μας και πόνεσε το κάθε μόριο μας από την αδικία. Δεν είχε δάκρυα. Δεν υπάρχει περιθώριο για δάκρυα στον κόσμο του Σερίλ. Θυμός, πόνος, όχι κλαψουρίσματα. Σκληρότητα, μια βία απάνθρωπη, αλλά χωρίς αίμα. Αυτοί είναι οι Νταρντέν. Να τη νιώθεις να σε διαπερνά χωρίς να εκτονώνεται στη θέα αίματος, στην επιφάνεια. Αυτή η βία και αδικία πάνε βαθιά και παραμένουν για να σου θυμίζουν ότι δεν έχεις δικαίωμα να προσπερνάς και να ξαναγυρνάς στην καθημερινότητά σου ίδιος.

Οι Βέλγοι σκηνοθέτες μας, αυτοί οι διακριτικοί δημιουργοί, απλά, αλλά δυναμικά, δημιουργούν προβληματισμό.

Δεν σ’ αφήνουν μόνο. Σ’ αυτόν τον κόσμο έρχονται με μια Σαμάνθα και σου λένε,«ναι, μπορούμε, αν θέλουμε, κάτι να κάνουμε, να απαντήσουμε εμείς οι ίδιοι στα προβλήματα που η ίδια η κοινωνία γεννά». Η Σαμάνθα, υγιής, γυμνασμένη, απλή, χωρίς περιττά, φυσική, κάνει αυτό που θα ’πρεπε να είναι αυτονόητο, αλλά εδώ και χρόνια η ίδια η ζωή το κατέστησε περίπλοκο. Άπλωσε χέρι συμπαράστασης στον άλλο, στον Σερίλ.

Κάθε ένας από μας μπορεί να ’ναι Σερίλ, Σαμάνθα, Γκυ (ο πατέρας του Σερίλ).

Με αφοπλιστική λιτότητα, χωρίς κομπασμούς, υπάρχει η υπέρβαση της ανάληψης ευθύνης να υιοθετήσεις ένα παιδί και μάλιστα με εκδηλωμένη την επιθετικότητά του και το δύσκολο χαρακτήρα του.

Δεν είναι τυχαίο τίποτα και το σίγουρο είναι πως οι Νταρντέν θέλουν να επισημάνουν με διακριτικότητα, με ελάχιστες αλλά προσεγμένες κινήσεις το θέμα.

Δεν είναι επανάληψη ή μία από τα ίδια. Μήπως το αίτιο έχει εκλείψει;

Δεν είναι άστοχη η σκηνοθεσία, γιατί υπάρχει απάντηση, έστω και εξατομικευμένη.

Το θέμα έχει διαπραγματευθεί, όπως εξάλλου κι όλα τα θέματά τους. Στην τέχνη του καθενός είναι το πώς το διαχειρίζεται ο δημιουργός, κι εμένα μου αρέσει ο τρόπος των Νταρντέν.

Le gamin au velo  2011
Το παιδί με το ποδήλατο

Σκηνοθεσία και σενάριο : Jean-Pierre & Luc Dardenne                                               

Σαμάνθα : Cécil De France

Σερίλ : Thomas Doret

Γκυ (πατέρας) :Jeremie Renier
Μουσική : Αποσπασματα απο Piano Concerto No. 5 Ludwig van Beethoven

Μεσάνυχτα στο Παρίσι (Midnight in Paris) - 2011

Συνηθίζεται να προσεγγίζει κανείς την καινούργια δουλειά του κάθε σκηνοθέτη με τη ματιά του να βουτάει γρήγορα, αναφορικά, στο προηγούμενο έργο του. Χάνεται η φρεσκάδα που θα ’πρεπε να εισπράττεις από την τέχνη. Μοιάζει κανείς να είναι το τμήμα έρευνας της Χ σχολής ή τμήματος Ασφαλείας προκειμένου να εντοπισθεί η συνέπεια ή συνέχεια του σκηνοθέτη, να εντοπισθεί το ολίσθημα. Μας διαφεύγει ότι αυτός είναι άνθρωπος σαν κι εμάς και βασανίζεται ή όχι από τα ίδια άγχη και πονίδια του κοινού θνητού.
Το μαγευτικό σ’ αυτούς, τους δημιουργούς, είναι ότι με το μαγικό ραβδάκι του δημιουργήματός τους ελαφρύνουν και μερικές φορές ακυρώνουν άγχη, φόβους, ανασφάλειες δικές μας. «Ξεχνάς το θάνατο με μια αγάπη», λέει ο Χέμινγουεϊ σε μια σκηνή της νέας ταινίας του Woody Allen. «Πιστεύω ότι όταν η αγάπη είναι αληθινή αναστέλλει τον θάνατο. (…) Είναι γιατί όταν αγαπούν με αρκετό πάθος διώχνουν τον θάνατο από το μυαλό τους.»
Αυτήν τη φρεσκάδα, αυτή την ελαφράδα που μου χάρισε η νέα δουλειά του Woody Allen δεν θέλω να την μειώσω.
Εξαιρετικοί οι ηθοποιοί, πανέμορφο του Παρίσι, απλή, χωρίς πολυπλοκότητες η μετάβαση στο χρόνο.
Ύμνος στην τέχνη και το πάθος κάποιων από μας γι’ αυτήν. Πάθος που υπερπηδά τα όρια του «κοινώς αποδεκτό».
Έντονη η αντιπαράθεση των δύο κόσμων, Ευρώπης και Νέου Κόσμου, υπογραμμισμένη, όμως όχι αρκούντως επισημασμένη.
Διακωμώδηση με διακριτικότητα, με τέχνη. Όποιος καταλάβει.
Μεγάλος δημιουργός που ελεύθερο σ’ αφήνει να καταλάβεις αυτό που τα όρια σου επιτρέπουν. Το πάθος όμως που απαιτεί η ζωή, η δημιουργία, η τέχνη, η αγάπη, στο δηλώνει, και εσύ, αν το έχεις ζήσει, χαίρεσαι που το μοιράζεσαι.
Ούτε για μια στιγμή δεν θεώρησα αποκλίνοντα τον Γκιλ (Owen Wilson), φαντάζομαι ούτε κι εσείς. Το έβλεπα στην τρυφερότητα που η γλώσσα του σώματος των θεατών εξέφραζε γι’ αυτόν, στη διάρκεια της προβολής της ταινίας, για το δικό τους πάθος.
Πόσες φορές στα παιχνίδια μας, στα όνειρα υποδυθήκαμε, συναντήσαμε, συναναστραφήκαμε, χορέψαμε, συνομιλήσαμε με τον ήρωα, το πάθος μας.
Ο Woody Allen στη νέα ταινία μας κάλεσε να παίξουμε μαζί του και για να μπορέσουμε να το κάνουμε στο κάθε μέρα μας χρησιμοποίησε την ευφυΐα του, τις γνώσεις του, την τέχνη του, μας έβαλε να ακολουθήσουμε τον Γκιλ.
Όλα τα άλλα και οι άλλοι, για την πειστικότητα του επιχειρήματός του δούλευαν. Εννοώ χώροι, ηθοποιοί, κουστούμια, διάλογοι, μουσική. Δεν τίθεται θέμα υποτίμησης καμμιάς συνιστώσας της ταινίας, αντίθετα, όλα με την παραμικρή λεπτομέρεια επιλεγμένα, οργανωμένα, διευθετημένα, στημένα να πείσουν, να σε πείσουν για το ταξίδι του πάθους.
Δυσκολίες αρκετές, γιατί το πάθος υπήρχε σ’ άλλο χρόνο και πολυπρόσωπο επίσης. Δεν είναι που πρέπει να ταξιδέψεις προς τα πίσω, είναι που πρέπει εκεί, να συναντήσεις κολοσσούς των γραμμάτων και τεχνών και απ’ αυτούς να διαλέξεις το κομμάτι που γι’ αυτό τους θαυμάζεις.
Αυτή είναι και η μοναδικότητα του Woody της ενηλικίωσής μας.
Το ζευγάρι, η εντός του επικοινωνία, η τέχνη, το πάθος το ανικανοποίητο του παρόντος, η εξιδανίκευση του πριν, η ελαφράδα του παιχνιδιού, η χαλαρότητα της πολυτέλειας, η δήθεν αθωότητα του κοσμοπολίτικου, όλα παρόντα στο αριστούργημα του Woody Allen «Μεσάνυχτα στο Παρίσι».
Αμερικάνος σεναριογράφος, που όμως ήθελε να είναι μυθιστοριογράφος, επισκέπτεται το Παρίσι με την μέλλουσα σύζυγό του και τους γονείς της, επίσης εξ Αμερικής. Η αγάπη του για το Παρίσι, την δεκαετία του ’20 στο Παρίσι, την λογοτεχνία και την τέχνη, καθώς και το αίσθημα «αλλού θα ήμουν άλλος» θα ανατρέψει την εξέλιξη του μύθου έτσι ως αν ήταν αυτή μια comedie.

Woody Allen Σενάριο – Σκηνοθεσία
Owen Wilson Gil
Rachel McAdams Inez
Kathy Bates Gertrude Stein
Marion Cotillard Adriana
Carla Bruni Museum guide