The Guard - 2011

Μετά την ταινία Calvary του John-Michael MacDonagh, αναζήτησα να δω ό,τι έχει δημιουργήσει ο αναφερόμενος σκηνοθέτης, ή όπου συμμετείχε ο Brendan Gleeson.

The Guard του 2011 ήταν η πρώτη που συνάντησα.

Σκηνοθέτης και σεναριογράφος ο John Michael MacDonagh, πρωταγωνιστής ο Brendan Gleeson.

Απόλαυσα μία εξαιρετική ταινία. Ευφυές σενάριο, ευρηματική σκηνοθεσία, υποδειγματική υποκριτική.

Λάτρεψα τον Brendan Gleeson ως ηθοποιό, θαύμασα τον χαρακτήρα του.

Αν στο Calvary το θέμα είναι η Καθολική Εκκλησία, εδώ είναι η Αστυνομία. Και τα δύο διαδραματίζονται στην Ιρλανδία. Το διαδραματίζονται είναι φτωχό σαν έννοια. Στην πραγματικότητα διεισδύουν βαθιά στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Το κάνει ανώδυνα, ακούραστα και με χιούμορ.

Η δεύτερη, ή τρίτη ανάγνωση των σκηνών και διαλόγων σου επιτρέπει να «δεις». Να δεις τις λεπτές αποχρώσεις που λες «είμαι εδώ κι όχι εκεί».

Αναζητώντας την καταγωγή του John Michael MacDonagh, βρήκα ότι γεννήθηκε στο Λονδίνο. Επέμενα γιατί δεν με έπεισε ότι μπορεί κανείς να αναφέρεται στην Ιρλανδία με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο χωρίς να είναι ο ίδιος Ιρλανδός. Είναι πραγματικά εκ καταγωγής Ιρλανδός. Θα αναρωτηθεί κάποιος και τι σημασία έχει αυτό; Όμως έχει.

Όταν οι Αθηναίοι επισκέπτονται την περιοχή μου και περιγράφουν τις εμπειρίες τους, αυτά που είδαν, έφαγαν, συνάντησαν, βίωσαν, αγγίζουν τον τόπο ακόμη και στις καλύτερες των προθέσεων, παρασάγγας απέχουν από την ιδιαίτερη πραγματικότητα.

Εδώ την αγγίζει την Ιρλανδία όπως αγγίζουμε την πατρίδα, άλλοτε με τρυφερότητα, άλλοτε με θυμό. Την χαϊδεύει και την κατακεραυνώνει. Εμείς βλέπουμε μέσα από αυτόν τους ανθρώπους, τις απόψεις τους, τη ματιά τους για τον κόσμο, τις συμπεριφορές και τις στάσεις  τους. Εννοείται ότι είναι μία δίωρη ταινία και όχι ακαδημαϊκή διατριβή.

Μολονότι επιλέγει να αφηγηθεί μία αστυνομικής φύσης ιστορία με χαρακτηριστικά του 1970, μία ταινία ειρωνικά προσεγγίζουσα αντιστοίχου περιεχομένου ταινίες του Hollywood κατά την ταπεινή μου άποψη, περιγράφει την διαμορφωμένη υφιστάμενη κατάσταση στο χώρο αστυνομία-έγκλημα-δράστες-υπόκοσμος-κοινωνία.

Με αφορμή διακίνηση ναρκωτικών και εμπλοκή κάποιων άθελα, κάποιων ηθελημένα, άλλων διαπλεκόμενων και άλλων άμεσων συμφερόντων, οδηγείσαι με ενδιαφέρον, ευχάριστα, χωρίς να σε βαρύνει περιττή βία, αποφεύγοντας βίαιες, και όπως έχουμε συνηθίσει, στάζουσες με αίμα αποτροπιαστικές εικόνες στην αποκατάσταση.

Άψογη η διανομή ρόλων, δυνατές οι ερμηνείες ακόμη και στους δευτερεύοντες ρόλους. Ενώ παραμένουν αξιοπρόσεχτοι όλοι, γυναίκες, σύζυγοι, μητέρα, πόρνες, διευθυντές, έμποροι ναρκωτικών, «βαποράκια», εκτελεστές, εξακολουθεί να κυριαρχεί στην σκηνή ο Brendan Gleeson. Είναι καλός ο Don Cheadle ως ειδικός δίωξης εγκλήματος του FΒΙ. Ίσως δίπλα σε έναν άλλον, λιγότερο ικανό πρωταγωνιστή, να έλαμπε περισσότερο… ήταν η ατυχία του!

Λέγεται ότι η συνεργασία του John Michael MacDonagh με τον Brendan Gleeson άρχισε από το in Bruges, όπου το σενάριο ήταν του αδελφού του John-Martin MacDonagh. 

Ανεξάρτητα από που ξεκίνησε, ήταν επιτυχημένη και εύχομαι να συνεχίσει η συνεργασία τους.

Ο χαρακτήρας του Gerry Boyle, που υποδύεται ο Brendan Gleeson, βαδίζει έναν ιδιαίτερο δρόμο. Είναι ταυτόχρονα αδιάφορος αλλά και εν εγρηγόρσει, τρυφερός και αφοσιωμένος στην μητέρα του, σκληρός, όταν πρέπει, ενημερωμένος και, όπως οι περισσότεροι Ιρλανδοί, βαρύς πότης. Είναι όπως «έτσι είναι ο σωστός άνδρας και αστυνομικός», ή κατασκευάστηκε έτσι για να αρέσει;

Αρέσει πάντως σε όλους. «Βγάζει» την καλή και κακή μας πλευρά, μια και ταυτιζόμαστε μαζί του.

Αναρωτήθηκα κι εγώ, όπως και ο Don Cheadle: «Εσύ πρέπει να είσαι πολύ βλάκας, ή πανέξυπνος!»

Αναρωτήθηκα πως δεν μ' εκνευρίζει ένας άνδρας που δυο είδη γυναίκας υπάρχουν γι αυτόν. Η μάνα του και η πόρνη. Άραγε επέλεξε να μείνει εργένης;

Οικειοποιείται παράνομα όπλα και τα χαρίζει για το «καλό σκοπό» στον αγώνα του ΙRA.

Ερωτηματικά πολλά και στο τέλος απογοήτευση επειδή τελείωσε... θέλεις κι άλλο... λύπη για το πως. Μόλις λίγα λεπτά πριν διασκέδαζες ακόμη με την θεατρική έκβαση της λύσης.

Μου αρέσουν οι σκηνοθέτες που χωρίς στόμφο και υπερβολές, με λεπτότητα, ελαφρά ειρωνεία και καυστικότητα διαχειρίζονται λεπτά θέματα. Υπενθυμίζοντας ότι είσαι θεατής, συμβαίνουν μεν επί σκηνής, μουσική υπόκρουση Calexico, αλλά είναι η σκληρή πραγματικότητα που εσύ ηθελημένα αγνοείς στην καθημερινότητα σου.

Τι άλλο να περιμένεις λοιπόν από μία ταινία;

Σκηνοθέτης                  John Michael MacDonagh

Σενάριο                       John Michael MacDonagh

Φωτογραφία                Larry Smith

Editing                        Chris Gill

Μουσική                      Calexico

Διανομή Ρόλων             Jina Jay

Ηθοποιοί

Brendan Gleeson          αστυνόμος Gerry Boyle

Don Cheadle                πράκτορας FBI Wendell Everett

Mark Strong.                Clive Cornell

Liam Cunningham         Francis Sheehy-Skeffington

Fionnula Flanagan         μητέρα του Gerry Boyle, Eileen Boyle

Michael Og Lane           Eugene Moloney

David Wilmot               Liam O'Leary

Sarah Greene               Sinéad Mulligan

Rory Keenan                Garda Aidan McBride

Dominique McElligott     Aoife O'Carroll

Katarina Čas                Gabriela McBride

Dermot Healy               Jimmy Moody

Pat Shortt                    Colm Hennessy

Calvary - 2014

Η λέξη μας έρχεται από την λατινική calvaria,που προέρχεται από την ελληνική Γολγοθάς, ο λόφος όπου σταυρώθηκε ο Ιησούς, που με την σειρά της από την αραμαική gulgulta κρανίου τόπος, την εβραϊκή gulgoleth που σημαίνει κρανίο.

Βέβαια σημαίνει και κάθε απεικόνιση της Σταύρωσης σε πίνακα η γλυπτό.

Στην ταινία νομίζω με την μεταφορική και συμβολική έννοια του Γολγοθά.

Σε ένα χωριό της Ιρλανδίας Easkey, County Sligo, ένας ιερέας μέσω της εξομολόγησης ενός πληγωμένου καταρρακωμένου εξομολογούμενου θα μάθει ότι θα τον δολοφονήσει σε μία εβδομάδα, ως διαμαρτυρία και καταγγελία, λύτρωση  για τον βιασμό που υπέστη, από ιερέα, στοματικό και παραφύση, από την ηλικία των επτά χρονών, για πέντε συνεχή χρόνια, μέρα παρά μέρα.

Η ταινία ξεκινά με τον πατέρα James μετά βίας να χωρά στο εξομολογητήριο και την συγκλονιστική εξομολόγηση του πιστού.

Η εν λόγω ταινία του John Michael McDonagh είναι ένα διαμαντάκι.

Ταινία προβληματισμού, εσωτερικής και εξωτερικής σύγκρουσης, αμφισβήτησης, αισθητικά άψογη.

Φωτογραφία, μουσική, ηθοποιία, δέσιμο. Κυλά με τον ίδιο ρυθμό και ενδιαφέρον από την αρχή μέχρι το τέλος.

Κοντινά και μακρινά πλάνα εναλλάσσονται προκειμένου να κρατήσουν τον θεατή σε στενή παρακολούθηση συμμετέχοντα.

Η ταινία επιφανειακά μοιάζει να ακολουθεί το προσωπικό δράμα και δυσκολίες ενός καθολικού ιερέα, όμως χρησιμοποιώντας την ρουτίνα επικοινωνίας ενός συνετού, κυριολεκτικά ιερωμένου, με τα μέλη του ποιμνίου του δέχεται ο θεατής  δια του δημιουργού μια, εις βάθος ανάλυση, μια καθολικής κι όχι μόνο κοινωνίας.

Ο πατήρ James την τελευταία εβδομάδα που του απομένει, στο πλαίσιο των καθηκόντων, θα αναδείξει:

Τις οικογενειακές σχέσεις, την κατ´ επίφαση ιερότητα των κληρικών, την αμφισβήτηση της δικαιοσύνης, το θέμα ζωή και θάνατος, την ζωή χωρίς στόχο, την αδιαφορία, την αμφισβήτηση του Θεού, του κλονισμού της πίστης, την  αθεΐα, την κυνικότητα, το αλληλοσύνδετο των σχέσεων μας στις μικρές κοινωνίες, την έννοια της αμαρτίας, την αγάπη για τον άλλον, την υποκρισία, την συγχώρηση, την αμαρτία και αρετή.

Θα κλείσει με την μέγιστη των αρετών και το γιατί της σταύρωσης.

Η ταινία πάει βαθιά και θέτει το θέμα του ρόλου της Εκκλησίας στην ζωή μας, στην Ιρλανδία ειδικότερα.

Αμφισβητούμε, διαμαρτυρόμεθα. Έως εκεί.

Αδυνατούμε να ερμηνεύσουμε παρά μόνο με τον κυνισμό την ζωή μας. Χαμένοι.

Όταν μπροστά μας στέκεται η ακεραιότητα, το ενδιαφέρον, η αιτιολόγηση, στρέφουμε το πρόσωπο και σαρκάζουμε, ενίοτε χτυπούμε.

Ο πατήρ James υφίσταται στωικά τους πάντα και τα πάντα, με αφοσίωση, προσήλωση, ενδιαφέρον και διάθεση για βοήθεια και νουθεσία.

Συγκρούσεις δύσκολες μέσα από καταστάσεις μιας παραπαίουσας ηθικά κοινωνίας. Άνθρωποι χαμένοι σε αδιέξοδους δρόμους, τον προκαλούν και του ζητούν την άποψη του, λύση για χρόνια βαλτωμένα και εκτρεφόμενα εκ των έσω και επιβαλλόμενα προβλήματα.

Του χρεώνουν την φθορά της Εκκλησίας, τα υπαρξιακά διλήμματα, την κοινωνική παρακμή, την υποκρισία, ακόμη τον οδηγούν στον θάνατο προς εξιλέωση της ανηθικότητας της ίδιας της Εκκλησίας.

Παράλληλα με αυτόν συνυπάρχουν και οι άλλες εκφράσεις και εκπροσωπήσεις της Εκκλησίας δια των εκπροσώπων της σε όλες τις διαβαθμίσεις. Δυο κόσμοι πορεύονται και συγκρούονται, συνυπάρχουν και εξοντώνονται σε αυτό το υπέροχο δημιούργημα του John Michael McDonagh μια και το έγραψε, εκτός του ότι το σκηνοθέτησε.

Ήθελε δύναμη να μιλήσει και να αφηγηθεί τον ρόλο της Εκκλησίας, τις προσμονές μας από αυτήν, τις καταγγελίες μας γι αυτήν.

Είχε προηγηθεί η ταινία του Stephen Frears, Philomena, αλλά η παρούσα προχωράει περισσότερο, θέτει το προσωπικό δίλημμα ενός ακέραιου ηθικά και άξιου κληρικού. Ενός κληρικού που αντιστέκεται με αρωγό την Πίστη του. Ενός κληρικού που είναι δίπλα στον άνθρωπο. Ενός κληρικού που τολμάει, υποστηρίζει, αποδέχεται, πονάει, ματώνει, θυσιάζεται για την λύτρωση.

Για να αντιληφθεί κανείς την δυσκολία θα έπρεπε να φανταστεί να κάνει αντίστοιχη ταινία για την Ορθοδοξία στην Ελλάδα. Μοιάζει σχεδόν ανέφικτο.

Το να διαχειριστείς ένα απεχθές εγκληματικό σκάνδαλο και παράλληλα να αναδείξεις τι σημαίνει πνευματική ποιμενικότητα είναι άθλος, κι αυτό με μεγάλη επιτυχία διαχειρίσθηκε ο σκηνοθέτης. Η ερμηνεία κι όχι μοναδική μέσα από την καρδιά του Brendan Gleeson επίσης απαραίτητο συστατικό της επιτυχίας.

Σκηνοθέτης.            John Michael McDonagh

Σενάριο                   John Michael McDonagh

Φωτογραφία.           Larry Smith,

Editing.                   Christi Gill

Μουσική.                 Patrick Cassidy

Διανομή ρόλων.       Jina Jay

Ηθοποιοί

Brendan Gleeson      ΠατήρJames

Chris O'Dowd.          Jack Brennan

Kelly Reilly              Fiona

Aidan Gillen             Γιατρός. Frank Harte

Dylan Moran             Michael Fitzgerald

Isaach de Bankolé     Simon

M. Emmet Walsh      Συγγραφέας

Marie-Josée Croze    Teresa

Domhnall Gleeson     Freddie Joyce

David Wilmot           Πατήρ Leary

Pat Shortt                Brendan Lynch

Gary Lydon              Επιθεωρητής Stanton

Killian Scott             Milo Herlihy

Orla O'Rourke          Veronica Brennan

Owen Sharp             Leo

David McSavage        Επίσκοπος Garret Montgomery

Samba - 2014

Μου αρέσουν οι σκηνοθέτες που, ενώ καταπιάνονται με ένα μεγάλο και ‘βαρύ’ θέμα, κρατούν τον θεατή στην θέση του ευχάριστα, αλλά όχι χωρίς προβληματισμό.

Τοποθετήθηκα εξ αρχής όπως και αυτοί οι γνωστοί μας δημιουργοί Olivier Nakache και Eric Toledano του «The Intouchables».

Η ταινία τους ξεκινά λέγοντας εν συντομία το τι θα μας απασχολήσει.

Από το σαλόνι ενός πολυτελούς ξενοδοχείου, όπου λαμβάνει χώρα ένα ξέφρενο γαμήλιο πάρτι, οδηγούμεθα στο μαγειρείο, στην λάντσα και στο πίσω μέρος, με τους σκουπιδοτενεκέδες. Είμαστε μαζί με τους αόρατους ανθρώπους ενός γλεντιού-ζωής που όμως είναι ορατοί. Αυτούς που ετοιμάζουν και καθαρίζουν για μας. Θέμα η μετανάστευση. Η μετακίνηση ανθρώπων υπό άγριες συνθήκες, για μια καλύτερη ζωή, στον ‘παράδεισο’ της Δύσης.

Είναι;

Διαλέγουν οι δημιουργοί μέσω της πρωταγωνίστριας και της ζωής της να δείξουν το τίμημα του παραδείσου.

Ο Samba, νέος από την Σενεγάλη, συλλαμβάνεται, έχοντας αθετήσει εκ προθέσεως ή μη, να εγκαταλείψει το Παρίσι, αφού δεν του δίνεται η  άδεια παραμονής. Μετά από δεκάχρονη παραμονή διεκδικώντας την άδεια θα βρεθεί στο χώρο φύλαξης αλλοδαπών, φυλακές, θα δικασθεί και θα αναγκαστεί ή να φύγει ή να ζήσει χωρίς χαρτιά, λάθρα.

Οι προσδοκίες και αναμονές τόσο της οικογένειας του στην Σενεγάλη, η βοήθεια που περιμένουν από αυτόν, ο θείος Lamouna αφ’ ετέρου, που επιβίωσε και πρόκοψε στα ξένα, θα τον αναγκάσουν να επιλέξει την ζωή του αόρατου, του ανθρώπου χωρίς ταυτότητα, το θέμα δηλαδή της ταινίας.

Θα συναντήσει την Αlice,που εθελοντικά βοηθά την υπηρεσία βοήθειας μεταναστών ενώ παράλληλα αφηγείται κι εμείς μαθαίνουμε, ότι ο παράδεισος τον οποίο άλλοι διεκδικούν αλλά αυτήν την «έκαψε» ουσιαστικά, δεν υπάρχει. Διεκδικούμε πρόσωπο, υπόσταση σε ένα ανταγωνιστικό απρόσωπο περιβάλλον, που συνεχώς ζητάει όλο και περισσότερο από μας, μέχρι που μας «εξαφανίζει». Γινόμαστε κι εμείς αόρατοι.

Μέσα από την σχέση τους αναδεικνύεται με χιούμορ, αλλά αρκετά δεικτικά η περίπλοκη ζωή μας, οι παράλληλες ζωές μας.

Καθοριστικό ρόλο και υποστηρικτικό έχει ο θείος του Samba και o νεοαποκτηθείς φίλος του Wilson, παράνομος κι αυτός, που ενώ είναι από το Αλγέρι, προς καλύτερη επιβίωση επιλέγει να δηλώνει Βραζιλιάνος.

Εξαιρετικός στο ρόλο του ο Samba. Τον λατρέψαμε στο «The Intouchables», συνεχίζεται η σχέση μας κι εδώ. Γίνεται παιδί, έχει δυναμική, χιούμορ, τρυφερότητα. Η υποκριτική ικανότητά του σώζει και την ταινία από το να μην γίνει μελοδραματική, αν και κάποιοι το ισχυρίζονται. Ενίσταμαι. Η Alice υποδύεται άριστα την υποτονική, ιδιαίτερη γυναίκα, ο δε Wilson αποδεικνύεται ένας υπέροχος με φρεσκάδα κωμικός.

Κάτω από το βάρος των προβλημάτων αυτών των ανθρώπων, αυτών που συναντούμε στο δρόμο, στα πίσω μέρη των εστιατορίων, στους σκουπιδότοπους, στα υπόγεια των καταστημάτων, στα γιαπιά, στα εργοτάξια, στα συνεργεία καθαρισμού, υπάρχει ο άνθρωπος, και αυτός και εσύ. Υπάρχουμε και οι ανάγκες μας είναι ίδιες για έρωτα, φιλίες, όνειρα.

Οι σκηνοθέτες κατόρθωσαν και δέσανε όλους τους προβληματισμούς με μια τρυφερότητα, με ευρηματικό διάλογο, έξυπνες ατάκες και πλάνα, βλέμματα και συγκρίσεις, γρήγορες εναλλαγές σκηνών και περασμάτων. Το σημαντικότερο, ανέπτυξαν την άλλη ματιά, έστω του θεατή, σε μια εποχή που σκληραίνει η στάση μας απέναντι στο μεγάλο κύμα εισερχομένων στο χώρο μας.

Είχαν επίσης  συνεργό στην αποτελεσματικότητα του έργου την μουσική του Ludovico Einaudi, που μας θύμιζε τις ανθρώπινες ανάγκες μας. Αυτές της θετικής ματιάς στο αύριο. Λέγεται ρομαντισμός; Αδιαφορώ για τον χαρακτηρισμό.

Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να δει μετά την ταινία αδιάφορα ένα ξένο δίπλα του.

Αναρωτιέμαι γιατί δεν είναι εξίσου σημαντικό να σε ‘ξυπνήσουν’ με τρυφερότητα ενώ εξυμνείτε, όταν το κάνει, η σκληρότητα, το αίμα, η βία. Το ένα λέγεται κοινωνικό δράμα και το άλλο δράμα που χαϊδεύει και ευχαριστεί τον θεατή. Έχουμε δει αρκετές ταινίες γι αυτό το θέμα και δεν θεωρώ ότι η ταινία αυτή υστερεί σε εύσημα από αυτά που ήδη έδωσα σε άλλες, όπως των αδελφών Dardenne «Le silence de Lorna» και του Κώστα Γαβρά «Eden is West». Την επιλέγω ως ισάξια.

Σκηνοθέτες.                   Olivier Nakache,Eric Toledano

Σενάριο.                        Olivier Nakache, Eric Toledano   

                                    Delphine & Muriel Coulin

Editing.                         Dorian Rigal-Ansous

Φωτογραφία.                 Stéphane Fontaine

Μουσική.                       Ludovico Einaudi

Ηθοποιοί

Omar Sy.                       Samba

Charlotte Gainsbourg      Alice

Tahar Rahim.                 Wilson

Youngar Fall                  Θείος Lamouna