The People vs. Fritz Bauer - 2015 (Υπόθεση Φριτς Μπάουερ: Μυστική Ατζέντα)

Μια έξυπνη γεμάτη νεύρο ταινία μας χάρισε ο πολυβραβευμένος Γερμανός σκηνοθέτης, Lars Kraume. Δεν είναι μόνο πολυβραβευμένος αλλά έχει δώσει πολλές ταινίες, παρά το νεαρό της ηλικίας του.

Γερμανία, Φρανκφούρτη, μετά τον πόλεμο, ο Γενικός  Εισαγγελέας Fritz Bauer (Burghart Klaußner) διορισμένος από τον Πρωθυπουργό, Εβραίος στην καταγωγή, αγωνίζεται να φέρει σε δίκη, να αποκαλύψει την βιαιότητα, την εγκληματικότητα του 3ου Reich  , να αποδοθεί, να τιμωρηθούν οι εγκληματίες. Συγκεντρώνει στοιχεία για όσους ναζί παραμένουν ασύλληπτοι, αλλά βρίσκει διαρκώς εμπόδια. Ώσπου μια νέα πληροφορία για τον διαβόητο Adolf Eichmann φτάνει στα χέρια του. Στην προσπάθειά του αυτή είναι σχετικά μόνος, με εξαίρεση ένα νεαρό συνεργάτη του, τον Staatsanwalt Karl Angermann (Ronald Zehrfeld), απέναντι σε ένα διοικητικό σύστημα που προσπαθεί στο όνομα της ισορροπίας και ομαλότητας, της ενότητας, να αποσιωπήσει, να παρακάμψει τα γεγονότα, να κλείσει το κεφάλαιο όπως-όπως. Πολλοί  συνεργάτες και πρωτεργάτες των SS βρίσκονται ακόμη σε υψηλές θέσεις, σε θέσεις κλειδιά στην μεταπολεμική Γερμανία. Το θέμα δεν είναι άγνωστο και ούτε  μπορείς να πεις ότι είναι ακόμη μία ταινία για το Ολοκαύτωμα. Με την ταινία, Hannah Arendt, 2012, της Margarethe von Trotta ενώ είχαμε γνωρίσει την υπόθεση Eichnmann, τις αντιδράσεις του κοινού, το αγώνα της, δεν είχε γίνει, για μένα τουλάχιστον, κατανοητό η ατιμωρησία των εγκληματιών και ούτε το πως ο Adolf Eichmann (Michael Schenk) βρέθηκε και συνελήφθη.

Ο Lars Kraume εστιάζει στην προσπάθεια ενός ανθρώπου να έρθει αντιμέτωπος με τις επιλογές της εξουσίας προκειμένου να αποδώσει δικαιοσύνη. Είναι δύσκολο ακόμη κι αν φαίνεται αυτονόητο και φυσικό επακόλουθο.

Το θέμα που διαπραγματεύεται η ταινία και είναι σκοπός του Fritz Bauer, το να δεί η Γερμανία τις πληγές της, την αλήθεια, να ξεκαθαρίσει με τις ενοχές της, αν θέλει να δει το μέλλον, το συνάντησα στην αναδρομική έκθεση του Anselm Kiefer που είδα στο Παρίσι. Ήταν μία συγκλονιστική εμπειρία τότε όπως και η παρούσα ταινία τώρα. Είναι επώδυνη η ζωή για τον αμέτοχο στο έγκλημα Γερμανό. Θέλει να βάλεις το μαχαίρι βαθιά στο κόκκαλο για να αναδείξεις το θέμα. Ένας λαός κουβαλάει μέσα του ενοχές, κρύβει πληγές, αρνείται την αλήθεια, θέλει να προχωρήσει σαν να μην συνέβει το έγκλημα, σαν να μην χύθηκε αίμα. Έχει και τη συνενοχή του συστήματος που κι αυτό με την σειρά του προκειμένου να διατηρήσει τα έδρανα της εξουσίας συμμετέχει σε αυτό το «κρυφτό». Βολεύει. Υπάρχουν όμως κι άλλοι που θέλουν η αλήθεια να έρθει στο φως. Να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Η δημοκρατία απαιτεί αλήθεια και δικαιοσύνη. Αλλιώς υφέρπει.

Η ταινία είναι τόσο καλογυρισμένη που διατηρεί χαρακτηριστικά ντοκιμαντέρ χωρίς να παύει να στοχεύει στο συναίσθημα του θεατή. Εξαιρετικές ερμηνείες με διάκριση στον Burghart Klaußner. 

Θυμίζει παλιό καλό κινηματογράφο, που δύναται να παραμείνει στα κλασσικά.

Διακριτική μουςική, των Christoph M. Kaiser, Julian Maas, γρήγορα κι έξυπνα πλάνα, προσεγμένα σκηνικά, δεκαετία 50 και καλή διανομή ρόλων.

Ουσιαστικά είναι από τις ταινίες που ενώ είναι φανερό ότι «χτενίστηκε» εξονυχιστικά, ολοφάνερη η αρτιότητά της, διατήρησε το νεύρο της και το ενδιαφέρον του θεατή αμείωτο.

Ούτε μια στιγμή δεν αδιαφορείς για την έκβαση. Ακολουθείς τον στόχο του Bauer και 

Kraume.

Σκηνοθέτης: Lars Kraume

Σενάριο: Lars Kraume,Olivier Guez

Κινηματογραφιστής: Jens Harant

Μουσική: Cristoph Kaiser,Julian Maas

Editing: Barbara Gies

Ηθοποιοί

Burghart Klaußner: Generalstaatsanwalt Fritz Bauer

Ronald Zehrfeld: Staatsanwalt Karl Angermann

Jörg Schüttauf: Paul Gebhardt

Sebastian Blomberg: Ulrich Kreidler

Michael Schenk: Adolf Eichmann

Stefan Gebelhoff: Willem Sassen

Pierre Shrady: Eberhard Fritsch

Götz Schubert: Georg August Zinn

Laura Tonk: Fräulein Schütt

Arndt Schwering-Sohnrey: Staatsanwalt Kügler

Daniel Krauss: Staatsanwalt Vogel

Rüdiger Klink: Heinz Mahler

Η Μεγάλη Επιστροφή (Coming Home) - 2014

Τον Zhang Yimou η Δύση τον λάτρεψε, τον ανέδειξε και πάντα τον αναμένει. Η αναμονή κι αυτή την φορά  δικαιώθηκε. Η τελευταία του ταινία είναι ακόμη ένα εξαιρετικό δείγμα δουλειάς από τον μεγάλο αυτό σκηνοθέτη.

Σε μια εποχή της λεγόμενης πολιτιστικής επανάστασης δηλαδή γύρω στα 70, εξελίσσεται η ιστορία της ταινίας. Πρωταγωνίστρια η αγαπημένη του ηθοποιός Gong Li(Feng) και σύντροφος στο παρελθόν, δίνει ρεσιτάλ ηθοποιίας και μαεστρίας. Αυτός από την πλευρά του παίρνει το φως στήνει σκηνικά, φτιάχνει υπέροχες εικόνες και ένα μύθο, ίσως αληθινό και μας ταξιδεύει σε δύσκολες εποχές. Έχει μαζί του καλούς συνεργάτες, ηθοποιούς, εξαιρετικό κινηματογραφιστή, Xiaoding Zhao και μουσικό,Qigang Chen. Η τανία βασίζεται στο μυθιστόρημα της Geling Yan, The criminal Lu Yanshi». Κρατάει το τέμπο της ταινίας, χωρίς "κοιλιές", χωρίς περιττές εντάσεις, χωρίς εξάρσεις, με μία αφοπλιστική λιτότητα. Πλησιάζει το φακό ευγενικά διακριτικά και όταν θέλει έντονα  αφηγηματικά δυναμικά επικριτικά.

 Η ιστορία έχει ως εξής: Νεαρή χορεύτριατης Εθνικής Ακαδημίας Χορού, Zhang Huiwen(Dandan), κόρη της Feng και του Lu ετοιμάζεται για μία παράσταση ελεγχόμενη από το σύστημα επί του περιεχομένου και επί των προσώπων. Μαθαίνουμε ότι ο κρατούμενος σε στρατόπεδα εργασίας, για πολλά έτη, πατέρα της Daoing(Lu), πρώην καθηγητής, δραπέτευσε και ενδέχεται να έρθει να τους συναντήσει. Είδηση που συγκινεί φοβισμένα κι ανέκφραστα την μητέρα της χορεύτριας και σύζυγό του Lu τρομάζει, πανικοβάλει την κόρη. Η κομματική επιτροπή και οι εκπρόσωποι της απαιτούν από  μητέρα και κόρη να αρνηθούν την συνάντηση μαζί του απειλούμενες για τις συνέπειες αυτής της φιλοξενίας του. Ουσιαστικά της ζητούν να αρνηθούν πατέρα και σύζυγο ως εχθρό της πατρίδας και επικίνδυνο για την προσωπική τους ασφάλεια και μελλοντική εξέλιξη. Η κόρη το κάνει αλλά όχι και η μητέρα της. Από το σημείο αυτό αρχίζει και η ένταση με την εμφάνιση του Lu μέσα σε καταρρακτώδη βροχή και υπό την παρακολούθηση των ανθρώπων του κόμματος του.

 Η συνάντηση δραματικά αποφεύχθη μετά από καταγγελία της κόρης και παρά την σφοδρή και αγωνιώδη προσπάθεια της συζύγου.Η δραματικότητα της σκηνής, η επίτευξη της συνάντησης, κλείνει δραματικά το δεύτερο κομμάτι της ταινίας.

Επιστρέφοντας ο Lu μετά τρία χρόνια διαπιστώνει ότι η σύζυγός του πάσχει από ένα είδος αμνησίας, θα την έλεγα επιλεκτική, εξαιτίας ψυχολογικών τραυμάτων, για μας τους θεατές, για ανεξήγητους λόγους από το σύστημα.

Στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι της ταινίας θα παρακολουθήσουμε την προσπάθεια του συζύγου να γίνει αναγνωρίσιμος. Να θεραπευθεί η αμνησία της συζύγου, η οποία επιμένει να τον περιμένει στο σταθμό από τη στιγμή που πληροφορήθηκε πως έχουν έχουν απελευθερωθεί οι κρατούμενοι.

Ο σκηνοθέτης με το δικό του τρόπο αναδεικνύει την αλλαγή, την κοινωνική κατάσταση, τις σχέσεις των ανθρώπων τις επιπτώσεις του απολυταρχικού και καταπιεστικού καθεστώτος στις ζωές των ανθρώπων κυρίως στην προσωπικότητα και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Φυσικά κι έχουν κατακερματιστεί και φυσικά θέλει δουλειά να ανασυνταχθούν σαν ένα σπασμένος καθρέφτης που πρέπει να σχηματίσει ξανά τα είδωλα. Συμβολική η αμνησία;

Θα πρέπει να σημειωθεί δεν υπάρχει κορύφωση δράματος και ίσως κάποιοι να θεωρούσαν αυτό αρνητικό όμως το καταλογίσω στα θετικά μια και έχεις την ηρεμία και σχετική απόσταση για να κρίνεις ως θεατής. Είναι σημαντικό να μάθει κανείς τι σημαίνει μία κοινωνία αλυσοδεμένη, με φιμωμένα στόματα και μηδενική ελευθερία ὀταν διαφωνείς με τις επιλογές της εξουσίας. Δεν χρειάζονται υπογραμμίσεις γιατί δημιουργούν άρνηση.

Ο δυτικός κόσμος είχε και έχει πληροφορία για τέτοια καθεστώτα μέσα από την ιστορία και την δημοσιογραφία. Όμως η τέχνη έχει τον δικό της τρόπο, σιωπηλό, να τα παρουσιάζει,αυτό που και στη χὠρα μας το βιώσαμε επίπονα και τραγικά.

Μπορείς να δεις βαθιά με μία εικόνα, μία λέξη, με έναν ήχο. Ο ήχος δηλαδή μουσική πολέμησε και την αμνησία.

Κυριαρχεί στη σκηνή η Gong Li. Σε μία συνέντευξη της λέει: «Με γοητεύουν οι ερμηνευτικές προκλήσεις γιατί δεν σε αφήνουν να εφησυχάσεις. Συζητήσαμε πολύ με τον Zhang, ο οποίος μου άφησε χώρο να ψάξω και να διαμορφώσω ελεύθερα το χαρακτήρα της Feng. Κάθε μέρα για έναν ολόκληρο μήνα επισκεπτόμουν νοσοκομεία με ασθενείς που έπασχαν από Αλτσχάιμερ, αν και η αμνησία της Feng είναι διαφορετικής αιτιολογίας. Έμαθα πολλά από εκεί, κυρίως λεπτομέρειες που αφορούν την καθημερινότητα ενός αμνησιακού, όπως τον τρόπο που γράφει σημειώματα στον εαυτό του και άλλα πράγματα που δεν υπήρχαν στο σενάριο.»

Το αποτέλεσμα επί της σκηνής. Αν ο σκηνοθέτης ήταν χορογράφος αυτή ήταν η πρίμα μπαλαρίνα.

Ο Zhang Yimou όμως μας  χάρισε και άλλες  πρίμες μπαλαρίνες όπως στη ταινία  «Ηρωας» αλλά η Gong Li είναι αξεπέραστη, τουλάχιστον  για μένα.

Κάθε πλάνο και ένα μοναδικό κομμάτι αισθητικής από μόνο του η ιστορία. Ο αντίλογος λέει ότι προσδίδουμε ιδιαίτερα θετικά χαρακτηριστικά εξαιτίας του μη οικείου και της απόστασης, το εξωτικό που λείπει απ’ τη ζωή μας. Χαρακτηρίζει άνευρο το δράμα και θωπευτικό του καθεστώτος. Είναι έτσι;

Σκηνοθέτης: Zhang Yimou

Σενάριο: Jingzhi Zou

Βιβλίο: Geling Yan, The Criminal Lu Yanshi

Μουσική: Qigang Chen

Κινηματογραφία: Xiaoding Zhao

Editing: Peicong Meng,Mo Zhang

Ηθοποιοί:  

Chen Daoming ως Lu Yanshi

Gong Li ως Feng Wanyu, Lu

Zhang Huiwen ως Dandan

Το άρωμα της πράσινης παπάγιας (The scent of green papaya) - 1993

Όταν η ζωή δυσκολεύει είναι ωραίες οι νοσταλγικές βουτιές στο παρελθόν ιδιαίτερα όταν οι εικόνες είναι χάρμα οφθαλμών, κάποιος είπε ποίηση για μάτια. Τέλη δεκαετίας του 40, αρχές του 50 ένα ορφανό, πανέμορφο, τρυφερό δεκάχρονο κορίτσι περπατώντας μία μέρα φθάνει στη Σαιγκόν να δουλέψει ως οικιακή βοηθός σε ένα αστικό σπίτι.

Έτσι ξεκινάει η ταινία και ο μύθος της. Ο σκηνοθέτης Tran Anh Hung και σεναριογράφος μας μιλάει σε αυτήν την ολιγόλογη, έως σιωπηλή ταινία μέσα από τα μάτια αυτής της συναρπαστικής μικρής, Miu (Man San Lu) όνομα της. Βάλσαμο ψυχής η τρυφερότητα της, το χαμόγελο της, το αγόγγυστο της εργασίας της.

Μαθαίνει γρήγορα τα καθήκοντά της, υπηρετεί διακριτικά τα αφεντικά, έχει την συμπάθεια της κυρίας του σπιτιού.

Η οικογένεια έχει χάσει πριν μερικά χρόνια το νεαρό κορίτσι τους που αν ζούσε θα είχε την ηλικία της κόρης τους. Η παρουσία της Miu επώδυνη θύμηση αλλά και τρυφερότητα που δεν ξεπερνάει τους τύπους βέβαια.

Ανακαλύπτουμε ακολουθώντας την ματιά της την ομορφιά της φύσης. Μικρά ταπεινά πλάσματα όπως ένας γρύλος, ή ένας βάτραχος της δίνουν χαρά και γαλήνη. Είναι αποδέκτες της προσοχής και φροντίδας της. Η ζωή είναι δύσκολη γι αυτήν αλλά και χαρά της.

Ο θεατής με τη βοήθεια του κινηματογραφιστή Benoît Delhomme, θα απολαύσει αυτήν την μαγευτική απλότητα, θα βουτήξει στην γοητεία του παρελθόντος. Αυτό ήθελε και ο σκηνοθέτης όπως λέει σε μία συνέντευξη του. Να αναδείξει την ομορφιά του Βιετνάμ, ενός Βιετνάμ που χάθηκε. Αποκτάει ακόμα μεγαλύτερη αξία η ταινία, για μένα τουλάχιστον, αν λάβουμε υπόψη του ότι γυρίστηκε εξ ολοκλήρου σε πλατό μια και θα ήταν δύσκολο να βρεθεί σήμερα ατόφιος και ανέπαφος χώρος της δεκαετίας του 50 στο Βιετνάμ. Όπως λέει δε και ο σκηνοθέτης ίσως δεν θα ενδιέφερε την Διοίκηση στο Βιετνάμ να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. 

Όταν η οικογένεια θα βρεθεί σε δύσκολη θέση, οικονομική, εξαιτίας του ότι ο πατέρας και αρχηγός της οικογένειας εξαφανίζεται με όλες τις οικονομίες του σπιτιού, θα αναγκαστεί να εργαστεί δίπλα σε έναν μουσικό, πιανίστα. Ένα φίλο και συχνό επισκέπτη της οικογενείας στο παρελθόν που ασκούσε ιδιαίτερή γοητεία στη μικρή. Ο ίδιος δέχεται τις αψεγάδιαστες αλλά γεμάτες αγάπη υπηρεσίες και φροντίδες της, ενώ απολαμβάνει μία ξέφρενη δυτικότροπη ζωή με την ακριβών γούστων ερωμένη του.

Όταν θα ανακαλύψει την ομορφιά, ψυχής και σώματος, της υπηρέτριας του, θα έχει κι άλλη τροπή η ταινία.

Αν δεν ήταν τόσο προσεγμένη σκηνοθετικά, αν ο κινηματογραφιστής δεν ήταν ένας μάγος του φωτός, αν το παραμύθι δεν ήταν με τέτοια ποιότητα σερβιρισμένο, θα ήταν ένα γλυκανάλατο ρομάντζο. Ο σκηνοθέτης αγαπά τους χαρακτήρες του, τους προσεγγίζει και εμείς τους βλέπουμε με μάτια ερωτευμένου.

Είναι επίσης με τέχνη δοσμένη η αγάπη και η νοσταλγία του σκηνοθέτη για την πατρίδα. Μια πατρἰδα όπως την κουβαλάμε μέσα μας ενώ την έχουμε αφήσει. Αυτή εξελίσσεται και μεταμορφώνεται εν τη απουσία μας καμιά φορά και μεταφορική, ενώ εμεἰς την κρατάμε εξιδανικευμένη και γλυκιά όπως την θέλαμε.

Χώρος, περιβάλλον και άνθρωποι μεταβάλλονται και μεταμορφώνονται.

Παράδειγμα η πρωταγωνίστρια του. Από ένα λεπτό ως κλαράκι κοριτσάκι σε μία ενήλικη καλλονή (Tran Nu Yên-Khê). Η δε παπάγια λαχανικό αρχικά που γίνεται ένα υπέροχο φρούτο στο τέλος.

Η ταινία υποκλίνεται στην γυναίκα, στην γοητεία και δύναμη της, εξωτερική αλλά και εσωτερική. Συμβολικό το εσωτερικό και άρωμα της παπαγιας. Την δομή της οικογένειας σε ένα Βιετναμ πριν τον όλεθρο δείχνει ο σκηνοθέτης. Την θέση της γυναίκας στην αστική κοινωνία της Σαιγκόν λίγο πριν γίνουν όλα στάχτη.

Η μουσική του Tôn-Thât Tiêt, είναι έντονη, ποικίλη και οι σειρήνες που ακούγονται μια μικρή νύξη του μέλλοντος που αγνοείτο αλλά που αμείλικτο θα ακολουθούσε. 

Ανεπιφύλαχτα θα έλεγα ότι είναι ένα διαμαντάκι της δεκαετίας του 90, που αν το βρείτε, μην το χάσετε. Έχει την γοητεία του κουτιού που φυλάσσεται σ' ένα ντουλάπι και έχει μέσα όλα τα αποκόμματα της ζωής σας. Όταν το ανοίγετε η γλύκα των αναμνήσεων σας τυλίγει.

Όλα έχουν την γοητεία της πατίνας του χρόνου. Κινήσεις, ήχοι, εικόνες, αντικείμενα, αισθήματα, συμπεριφορές.

Έτσι και η ταινία για τον σκηνοθέτη το "κουτί" που γράφει απ' έξω Σαιγκόν '50.

Σκηνοθέτης: Tran Anh Hung

Σενάριο: Tran Anh Hung

Κινηματογραφιστής: Benoît Delhomme

Μουσική: Tôn-Thât Tiêt

Editing: Nicole Dedieu, Jean-Pierre Roques

Ηθοποιοί: 

Tran Nu Yên-Khê ως Mui 20 χρονών

Man San Lu ως Mui 10 χρονών

Thi Loc ως Truong

Anh Hoa ως Nguyen

Hoa Hoi ως Vuong

Ngoc Trung ως Tran

Vantha ως Talisman

Keo ως Souvannavong

Van Oanh ως Nguyen

Gerard ως Neth

Nhat ως Do

Thi Hai ως Vo

Thi Thanh ως Tra Nguyen