Μικρἀ Ὀμορφα Πλάσματα (Short Term 12 ) - 2013

Μπορείς, αν θέλεις, να κάνεις σινεμά με απλά πράγματα, για απλά θέματα, καθημερινά, και όμως να είναι καθηλωτικά για τον θεατή. Ο τίτλος μιλάει από μόνος του. Ο Destin Daniel Cretton με σχεδόν άγνωστους ηθοποιούς, για την Ελλάδα τουλάχιστον, κατέγραψε σαν σε ντοκιμαντέρ ένα μεγάλο θέμα. Δύο, τρία σκηνικά, κόστος ανύπαρκτο.

Ἐνα κέντρο διαμονής εφήβων, προερχομένων από προβληματικές ή ανύπαρκτες οικογένειες, φιλοξενεί μέχρι τα 18 τους τα νεαρά ἀτομα. Οι δυσκολίες πολλές, οι ιδιαιτερότητες επίσης, οι φροντιστές νέοι και αυτοί με πολλά προβλήματα επίσης, παλιά και καινούρια. Όμως ή φρεσκάδα των προσὠπων δίνει νέο λυτρωτικό άνεμο σε ένα βαρύ θέμα. Η νεότητα δεν είναι απαραίτητα και ελλειμματική σε αποτελεσματικὀτητα. Η παρόρμηση τις περισσότερες φορές, μέσα από την αγάπη γι αυτό που κάνουν, βοηθάει και λύνονται προβλήματα. Η ανυπαρξία αγάπης στην οικογένεια, κάποιος θάνατος που σημάδεψε τις τρυφερές νεανικές ψυχές, έρχεται και συναντάει αληθινούς λειτουργούς, που δεν φόρεσαν το πρόσωπο του κουρασμένου, αδιάφορου υπαλλήλου. Κρύβει και άλλο μυστικό η κατανὀηση και η άμεση ανταπόκριση στο πρόβλημα των παιδιών.
Υποκατάσταση γονιών, φίλων, απολεσθείσας στοργής. Ο σκηνοθέτης με την ταινία του επιχείρησε να στρέψει το βλέμμα μας σε αυτό το κομμάτι της κοινωνίας μας και μας καλεί, χωρίς να μας κουράζει, να κατανοήσουμε την δύσκολη κατάσταση αυτών των παιδιών, που εμείς, έτσι κι αλλιώς, έχουμε τραυματίσει θελημένα ή αθέλητα. Ελπίδα για έναν απρόσωπο και αδιάφορο κόσμο, τον κόσμο της παρούσας αγριότητας. Σε ένα κόσμο που τα παθήματα και την θλίψη την καταπίνουν τα μικρά όμορφα πλάσματα, που τα μάτια τους τα σκιάζει ο φόβος της βίας και της απάνθρωπης διαβίωσης.

Μια ταινία από νέους για κουρασμένους, απηυδισμένους ενήλικες.
Ευέλικτη, καλή ηθοποιία, έξυπνοι διάλογοι, γρήγορη, ευφάνταστη εξέλιξη, πολλά τα «lean forward moments».

Σκηνοθέτης                     Destin Daniel Cretton
Σενάριο                          Destin Daniel Cretton
Φωτογραφία                   Brett Pawlak
Μονταζ                           Nat Sanders
Μουσικἠ                         Joel P.West

Ηθοποιοί
Grace                             Brie Larson

Mason                            John Gallagher Jr

Jessica                           Stephanie Beatriz

Nate                              Rami Malek

Sammy                           Alex Galloway

Luis                               Kevin Hernandez

Kendra                           Lydia Du Veaux

Marcus                           Keith Stanfield

Jayden                           Katilyn Dever

Jack                              Franz Turner

Όταν θέλουν οι γυναίκες (Where do we go now?) - 2011

Σε ένα χωριό κάπου στη Μέση Ανατολή, μουσουλμάνοι και χριστιανοί συμβιώνουν με εντάσεις και διαφωνίες, ενώ η χώρα τους κατασπαράζεται και οι νεκροί πολλαπλασιάζονται. Οι γυναίκες του χωριού, έχοντας ήδη χάσει αρκετούς από τους άνδρες τους, θαμμένους σε ένα διχοτομημένο κοιμητήριο, αποφασίζουν να πάρουν τη κατάσταση στα χέρια τους και να επιφέρουν ειρήνη, έστω να καθησυχάσουν τις έριδες από φόβο μη και προκληθούν σοβαρότερες διενέξεις και οδηγηθούν όπως η χώρα στο πόλεμο και θρηνήσουν και άλλους νεκρούς. Τα μέσα που χρησιμοποιούν είναι απλοϊκά έως ευτράπελα, αλλά και ακραία.
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερες γνώσεις για να αντιληφθείς ότι έχει επηρεασθεί η σκηνοθέτιδα Nadine Labaki από τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη.
Η ίδια είπε ότι δεν ήθελε να κάνει πολιτική ταινία. Ήθελε να αφηγηθεί ένα παραμύθι προσαρμοσμένο στους σύγχρονους καιρούς και στη περιοχή που ακόμα φλέγεται. Να συμβάλλει κάπως με το τρόπο της.
Δήλωσε επίσης ότι τη ταινία τη σκέφθηκε όταν ήταν έγκυος στο γιο της την εποχή που ξέσπασε ο εμφύλιος στο Λίβανο. Αναρωτήθηκε τι θα έκανε για να προστατεύσει το παιδί της, να το αποτρέψει να πάρει τα όπλα για να βγει στους δρόμους.
Τη ταινία τη κατηγόρησαν ότι είναι για ευχαρίστηση της μάζας, ένα ‘crowd pleaser’.
Θα ήθελα κι εγώ με την σειρά μου να ρωτήσω, για ποιον γίνεται τελικά ο κινηματογράφος; Αν δεν είναι για την μάζα, δηλαδή! Τι νόημα έχει να γίνεται μία οποιαδήποτε ταινία για μερικούς μόνο αποδέκτες; Ποιες είναι οι προδιαγραφές που θα την κάνουν αριστούργημα και όχι προς τέρψιν των μαζών;

Με ένα γρήγορο, απλό τρόπο, χαμηλό κόστος και καλή ηθοποιία με πέρασε από το γέλιο στο δάκρυ με ευκολία. Όπως και η ζωή. Απέφυγε το μελόδραμα, αλλά ανέδειξε τα προβλήματα μητρότητα, θρησκεία, αφορμή συρράξεων, συνύπαρξη αλλοθρήσκων, άνδρες, γυναίκες και παιδιά.
Ούτε μια στιγμή δεν ένιωσα ότι μου έκανε μάθημα. Αντίθετα, αφαίρεσε όλη τη δήθεν σπουδαιότητα από τις εξουσίες του χωριού, θρησκευτικές και πολιτικές. Το τραγούδι και οι σκηνές με αναφορές στον χορό του αρχαίου δράματος χρησιμοποιήθηκαν για να γελάσεις, να σατυρίσεις, να στεγνώσεις τα δάκρυα ή να συμμετέχεις στο πένθος.
Ευρηματικά και όχι απλοϊκά τα σχέδια των γυναικών. Όποιος έχει ζήσει τις γυναίκες της δικής μας υπαίθρου αναγνωρίζει στις πρωταγωνίστριες οικείους διαλόγους και συμπεριφορές. Ζώντας μακριά από τα κέντρα, αναπτύσσουν δικούς τους κώδικες επικοινωνίας, συντροφικότητας, διαπληκτισμού, ομοψυχίας ή αντιπαλότητας, κυρίως ηθικής. Όλα αυτά βέβαια πριν την εγκατάσταση της τηλεόρασης στα σπίτια, πριν ομογενοποιηθούμε, κέντρο και επαρχία, με τα αρνητικά και τα θετικά.

Τη παρακολούθησα με ενδιαφέρον. Οι πρωταγωνιστές έδεσαν με τους δεύτερους ρόλους και τους κομπάρσους. Μου έκλειναν το μάτι παπάς και ιμάμης. Μέσα στο δράμα υπήρχε τρυφερότητα. Χωρίς διαχυτικότητα και υπερβολές νιώθεις την αγάπη, τη φιλία, τη μητρότητα, τον έρωτα. Ίσως οι καυγάδες να παρα-ήταν υπερβολικοί, τους δέχομαι όμως ως σαρκασμό. Μέχρι να αποφασίσουν οι μεγάλοι για την ειρήνη, ίσως για μια μάνα η ζωή του παιδιού της πρέπει να παραμείνει στα χέρια της. Δεν ήταν τυχαίο ότι γυναίκα έκανε τελικά αυτή τη ταινία.

Σκηνοθέτιδα              Nadine Labaki
Σενάριο                    Thomas Bidegain, Rodney El Haddad, 

                               Jihad Hojeilu, Nadine Labaki, Bassam Nessim
Μουσική                    Khalid Mouzanar
Φωτογραφία              Christophe Offenstein
Editing                      Veronique Lange

Ηθοποιοί
Amale                        Nadine Labaki
Talka                         Claude Baz Moussawbaa
Afaf                           Layla Hakim
Yvonne                      Yvonne Maalouf
Alda                          Caroline Labaki
Saydeh                      Antoinette Noufaily
Rabih                        Julien Farhat

Μεγαλώνοντας (Boyhood) - 2014

Καθώς μεγαλώνεις, όπως είναι γνωστό, επαναπροσδιορίζεις τον εαυτό σου, τον συγκρίνεις, και ενώ άλλοτε τον αποδέχεσαι, άλλοτε αυτομαστιγώνεσαι. Θαυμάζεις κάποιους, απορρίπτεις μερικούς, αδιαφορείς για κάποιους άλλους. Τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Richard Linklater το θαύμασα, πρώτον για την εμμονή του να κάνει μία ταινία επί δώδεκα συναπτά έτη και δεύτερον, για το πόσο τίμησε την μάνα και την γυναίκα γενικά. Στα Ελληνικά ο τίτλος αποδόθηκε «μεγαλώνοντας», ενώ η αίσθηση που είχα ως θεατής ήταν «μεγαλώνοντας ένα αγόρι» που είναι και πιο κοντά στον Αγγλικό τίτλο.
Θέμα της ταινίας οι νέες μορφές οικογένειας και οι συνθήκες στις οποίες καλούνται να ενηλικιωθούν τα παιδιά και να ωριμάσουν οι γονείς, οι τραυματισμοί των παιδιών από την ανωριμότητα των γονέων τους, καθώς και η αγάπη που έλαβαν ή δεν έλαβαν από προβληματικούς γονείς.
Η ταινία είναι σχεδόν τρίωρη, αλλά την παρακολουθείς με προσοχή. Δεν θέλεις να την αφήσεις, όχι απαραίτητα επειδή έχεις αγωνία. Όταν τελειώνει, αναρωτιέσαι γιατί δεν φτιάχθηκε μικρότερη, και με ποιες σκηνές θα γινόταν συντομότερη και ίσως πιο ελκυστική. Είναι επίσης γεγονός πως υπήρξαν διάφορα θέματα και συζητήσεις που παρέμειναν σε εκκρεμότητα. Παράδειγμα, τι έγινε μετά την συζήτηση με τον δάσκαλο φωτογραφίας και το deadline που του έθεσε για την επερχόμενη Δευτέρα; Ποια η χρησιμότητα της διαδρομής των δύο νεαρών ερωτευμένων και μελλοντικών φοιτητών της επόμενης εκπαιδευτικής χρονιάς, από την πόλη διαμονής τους μέχρι το Austin, την πανεπιστημιούπολη;
Αξιοσημείωτο ότι η ταινία δεν αναφέρθηκε (μάλλον δεν τους ανέδειξε) στους ψυχολογικούς τραυματισμούς των παιδιών εξαιτίας του μη σταθερού οικογενειακού περιβάλλοντος. Ερωτηματικό παραμένει αν το απέφυγε σκοπίμως ή θεωρεί ότι το ανέδειξε. Αν ναι, γιατί δεν το αντιλήφθηκα; Μου έμοιαζαν πολύ φυσιολογικά παιδιά, με προσδοκόμενες τις αντιδράσεις τους.
Όπως ήδη ανέφερα, η μητέρα είχε την τιμητική της.
Έδωσε τον εαυτό της ολόκληρο, επιφορτίστηκε το μεγάλωμα και την ευθύνη των παιδιών, αλλά και δεν τον εγκατέλειψε. Εντυπωσιακό το γεγονός ότι φρόντισε ο σκηνοθέτης να δούμε τις φυσικές φθορές που προέκυψαν από την διάρκεια των δώδεκα χρόνων του γυρίσματος της ταινίας.
Ο πατέρας έδινε παρών όταν ένιωθε την ανάγκη να επιστρέφει στα παιδιά του τα Σαββατοκύριακα. Όταν επιτέλους ωρίμασε, υιοθέτησε συμπεριφορές και ανέλαβε ευθύνες για το νέο του παιδί, όπως όφειλε να πράξει και στο παρελθόν. Θα πρόσθετε κάποιος «κάλλιο αργά, παρά ποτέ» βέβαια. Η λεπτή και εύθραυστη σχέση γονιός - παιδί διέτρεχε την ραχοκοκκαλιά της ταινίας.
Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι ότι ο χρόνος εξέλιξης του μύθου της ταινίας ήταν αληθινός. Δεν αναπαρήχθει ο χρόνος στο στούντιο. Δεν χρειάσθηκε να αλλάξουν οι ηθοποιοί στους χαρακτήρες του έργου, ούτε να χρησιμοποιηθεί μακιγιάζ για τις αλλαγές της εμφάνισής των.
Παρακολουθήσαμε πραγματικά ένα «μεγαλώνοντας».
Για έρευνες στην κοινωνιολογία, ψυχολογία, παιδαγωγική και ιατρική είναι γνωστή η στατιστική μέθοδος καταγραφής εξελίξεων από το πέρασμα του χρόνου.
Παρακολουθείται ένα αντικείμενο μελέτης, ένα άτομο ή μία ασθένεια στο μήκος του χρόνου (longitudinal) και καταγράφονται οι μεταβολές. Παρόμοια στην συγκεκριμένη ταινία, δεδομένου ότι είναι μια μη πραγματικότητα ο κινηματογράφος, είχαμε ένα βασικό και μοναδικό στοιχείο αλήθειας, το πραγματικό χρόνο. Δόθηκε έτσι έμφαση και ένταση στο θέμα, όπως συχνά, όταν αναφέρεται στο τέλος ή την αρχή μιάς οποιασδήποτε ταινίας ότι αφορά 'αληθινή ιστορία', ή ότι βασίζεται σε 'αληθινά γεγονότα'.
Ήταν τεχνικά άψογα το πέρασμα από τη μία ηλικία στην άλλη. Μεγάλωναν μπροστά μας τα παιδιά - πρωταγωνιστές, όπως βλέπουμε να μεγαλώνουν τα δικά μας παιδιά. Δεν αντιλαμβανόμαστε τις αλλαγές τους παρά μόνο με αφορμή και σύγκριση με εξωγενείς παράγοντες και συμβάντα, σπουδές, πάρτι, δραστηριότητες, ενδιαφέροντα, κ.α.
Από τα μη αναμενόμενα, δυστυχώς, και όπως συνηθίζεται συχνά να θεωρείται «ξεκάρφωτο» ήταν το κλάμα της μάνας προς στο τέλος της ταινίας… δεν ήταν καν ξέσπασμα, πανικός, ή παράπονο. Δεν με έπεισε.

Όσοι με παιδιά σκέφτονται να χωρίσουν, καλό θα ήταν να δουν αυτή τη ταινία. Οι δε χωρισμένοι επίσης θα λάβουν, έστω και καθυστερημένα, το μήνυμά της. Εμείς, οι υπόλοιποι, είτε επειδή δεν είχαμε σκεφθεί τον χωρισμό, είτε τον θέλαμε αλλά τον αποφύγαμε, δεν ξέρω αν τελικά θα πούμε «ευτυχώς». Εξαρτάται τι σημαίνει προσωπική γαλήνη και ευχαρίστηση, ελευθερία και πως αντιλαμβάνεται ο καθένας την ευτυχία. Επίσης, πως αντιλαμβάνεται ο καθένας το τι είναι ανατροφή και πως (πρέπει να) μεγαλώσει ένα παιδί. Του φθάνει η αγάπη; Του φθάνουν τα βασικά, το ωραίο σπίτι και το καλό σχολείο; Θέλει αυστηρότητα, χαλαρότητα; Δεν τα αναφέρω απλά φιλοσοφώντας. Αναπτύσονται όλοι αυτοί οι προβληματισμοί στα 165 λεπτά της θέασης. Αφήνει διάφορες αιχμές ο σκηνοθέτης και παίρνει θέση, από απόσταση μπορεί, αλλά πάντως παίρνει. Την εποχή που αποφάσισε να κάνει την ταινία, είχε γίνει ο ίδιος ο Richard Linklater πρόσφατα πατέρας, η Σαμάνθα μάλιστα του έργου είναι η κόρη του. Αναρωτιέμαι αν οι προσωπικές του αγωνίες έγιναν και η αφορμή της ταινίας;

Δεν γκρινιάζω για τις ώρες που της αφιέρωσα. Θεωρώ ότι άξιζε τον κόπο.
Σε καλεί με τις ατέλειες της να δεις τις μεταλλάξεις της οικογένειας στην σύγχρονη εποχή, μέσα στην οποία αναπτύσσεται ο μελλοντικός άνθρωπος.


Σκηνοθέτης                         Richard Linklater
Σενάριο                              Richard Linklater
Μουσική                             Megan Currier,Randall Poster
Φωτογραφία                       Lee Daniel, Shane F.Kelly
Editing                               Sandra Adar

Ηθοποιοί

Ellar Coltrane                      Μέισον
Patricia Arquette                  Μητέρα
Ethan Hawke                       Πατέρας
Loreleir Linklater                 Σαμάνθα

Η κριτική εμφανίστηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2014 στην εφημερίδα "Η Γνώμη" ...