Η τελευταία ταινία του Steven Spielberg, Lincoln, θα μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση αν ακόμη γίνονται πολιτικές ταινίες. Η απάντηση είναι ναι. Ο Spielberg μαζί με τον Tony Kushner, τον σεναριογράφο, βασιζόμενοι στο εξαιρετικό υλικό του βιβλίου της Doris Kearns Goodwin 'Team of Rivals - The Political Genius of Abraham Lincoln', και την μοναδική ερμηνεία του Daniel Day Lewis το κατόρθωσαν.
Ήταν η προσωπικότητα του Lincoln έτσι κι αλλιώς πολύ δυνατή, διαχρονική, εξέχουσα, ιστορική. Το να διαχειρισθείς κινηματογραφικά μια προσωπικότητα, επιπέδου Εθνικού Ήρωα, είναι δύσκολο θέμα. Να το κάνεις καλά είναι επιτυχία.
Δεν είμαι Αμερικανίδα πολίτης και δεν διδάχθηκα την σημαντικότητα της εν λόγω προσωπικότητας. Όμως μέσα σε δύο και μισή ώρες, τόση ήταν η διάρκεια της ταινίας, άγγιξα ένα κομμάτι της ιστορίας όχι μόνο της Αμερικής αλλά του κόσμου. Το θέμα που διαπραγματεύτηκε θα μπορούσε να είναι ένα οποιοδήποτε καυτό θέμα του 21ου αι. κι όχι η απελευθέρωση των σκλάβων στην Αμερική του 1865, μέσω της 13ης Τροποποίησης του Αμερικανικού Συντάγματος. Ήταν η δυσκολία με την οποία πείθεις ή δεν πείθεις, εξαγοράζεις, παρεμβαίνεις, αδιαφορείς,παίρνεις ρίσκο, συγκρούεσαι, συμβιβάζεσαι, ψεύδεσαι οικειοθελώς, ακυρώνεις, μηχανεύεσαι όπου εστιάσθηκε η προσοχή μας. Η ικανότητα του Προέδρου, η μαχητικότητα του, η ηγετική φυσιογνωμία του.
Οξύμωρο θέμα της εποχής και της ταινίας. Την ριζοσπαστική και επαναστατική άποψη την είχαν οι του συντηρητικού κόμματος κι όχι οι προοδευτικοί. Θα διαφωνήσω. Η ιδέα και πρόταση, επιμονή και εμμονή, αξία και στόχος ήταν του Lincoln. Οι άλλοι με εξαίρεση τον Thaddeus Stephens, η μάζα, ὀπως και σήμερα, κινούνται αργά και με κριτήριο τα συμφέροντά και τα κεκτημένα τους. Οι πρωτοπόροι είναι αυτοί που κάνουν τις ανατροπές και γράφουν την ιστορία. Αυτό που ακολουθεί, εμείς η μάζα, το δαφνοστεφανώνουμε ή το αμαυρώνουμε.
Έξοχοι όλοι οι συντελεστές. Θa ήθελα ιδιαίτερα να αναφέρω τον κινηματογραφιστή Janusz Kaminski, τον Tommy Lee Jones, στο ρόλο του Thaddeus Stephens, ενός Γερουσιαστή, επίσης δυναμικού και φανατικού υπερασπιστή της απελευθέρωσης των σκλάβων, της συζύγου του Προέδρου Mary, από τη Sally Field.
Οι οικογενειακές συνομιλίες και η δραματικότητα τους, με την αναγκαία υστερία της Mary, το 'αναγκαία' με ερωτηματικὀ, βοήθησαν στην σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Προέδρου ως καθημερινού ανθρώπου. Ήταν μικρές δόσεις, αλλά δυνατές και καίριες, όπως η συνομιλία με τον Robert, τον μεγάλο γιό του, οι σκηνές με τον μικρό του, και η εξομολόγηση για την σχέση του με τον πατέρα του που απέδωσαν τον Πρόεδρο σαν έναν από εμάς.
Δεν ἠταν ο Abraham Lincoln ένας συνηθισμένος άνθρωπος, όπως δεν ήταν μία συνηθισμένη ταινία αυτή του Steven Spielberg. Δούλεψαν πολύ και με όρεξη και όπως κάθε τι που γίνεται με όρεξη και δουλειά έχει καλό αποτέλεσμα. Εμείς απολαμβάνουμε ένα αριστούργημα για δύο και μισή ὠρες, αλλά για να τονισθεί ο μόχθος πίσω από το αριστούργημα, σημειώνω από τον Graham Fuller, Sight &Sound, ότι ο Kushner χρειάσθηκε να διαβάσει 400 βιβλία, επί έξι χρόνια, για να κάνει ένα σενάριο 500 σελίδων, που κατ εντολή του σκηνοθέτη, έγινε 80 σελίδων.
Steven Spielberg Σκηνοθέτης
Tony Kushner Σενάριο
Doris Kearns Goodwin Βιβλίο
Janusz Kaminski Κινηματογραφιστής
Daniel Day-Lewis Lincoln
Sally Fields Mary Lincoln
Tommy Lee Jones Thaddeus Stephens,
Joseph Gordon-Levitt Robert Lincoln
Jackie Earle Haley Alexander Stephens
Chase Edmunds Willie Lincoln
Με αρκετό ενδιαφέρον περιμέναμε στην Ελλάδα την ταινία 'A Royal Affair' του Nikolaj Arcel. Η πρόταση της ως καλύτερη ξενόγλωσση συμμετοχή στα βραβεία Oscar και η συμμετοχή του Mass Mikkelsen, ιδιαίτερα δημοφιλούς ηθοποιού, συνέβαλαν στην με ενδιαφέρον αναμονή μας.
Η έκπληξη ήλθε από την βράβευση στο Βερολίνο του Mikkel Boe Fokgaard στο ρόλο του βασιλιά Christian VII της Δανίας, ως καλύτερου ηθοποιού. Αναρωτήθηκα πότε θα σταματήσουν οι θεατρινισμοί να έλκουν και να θεωρούνται ηθοποιία. Αλλά αυτό μάλλον δεν αφορά εμάς τους μακρινούς επαρχιώτες θεατές, αλλά αυτούς που έχουν το προνόμιο να είναι μέλη επιτροπών αξιολόγησης και βράβευσης. Oμως, έχω άλλες απαιτήσεις από την πολλά υποσχόμενη ομάδα Dogme.
Η ταινία ασχολείται με την βασιλική οικογένεια της Δανίας στο δεύτερο μισό του 18ου αι, μια εποχή ιδιαίτερα συντηρητική, με χαρακτηριστικά του μεσαίωνα στα ήθη, έθιμα, διοίκηση. Με την αριστοκρατία και την Εκκλησία να καταδυναστεύουν την χώρα και να καταπιέζουν και να εκμεταλλεύονται τους πολίτες. Εποχή λογοκρισίας, ανισότητας, βασανισμών, η ζωή του απλού χωρικού άνευ αξίας.
Η Caroline, η νεοαφιχθείσα νεαρή, δεκαπέντε χρονών, πριγκίπισσα από την Αγγλία, θα γίνει βασίλισσα της Δανίας. Θα παραμείνει μη αρεστή στην Αυλή εξαιτίας της νεωτεριστικής συμπεριφοράς της, θα την έλεγα νεανική, θα συγκλονίσει όμως την κοινωνία και θα τιμωρηθεί για την ερωτική σχέση της με τον ιατρό του Παλατιού Johann Stuensee, Γερμανό κι οπαδό του Διαφωτισμού, του Βολτέρου και του Ρουσσώ. Θα αποκτήσει το δεύτερο παιδί της μαζί του. Θα συλληφθούν αυτή κι ο εραστής της. Ο ίδιος θα αποκεφαλισθεί αφού βασανισθεί και εκείνη θα ζήσει εξόριστη, χωρίς τα παιδιά της, στο Celle της Γερμανίας, όπου σύντομα θα πεθάνει σε ηλικία μόλις 24 ετών.
Ο Christian VII επέλεξε τον Johann Stuensee ως γιατρό του Παλατιού εξαιτίας τού ότι δεν στάθηκε κριτικός στην τρέλα του. Την αποδέχθηκε έχοντας θέση ως το τι θεωρείται αποκλίνουσα συμπεριφορά, ομολογουμένως πρωτοποριακή άποψη για την εποχή. Ο βασιλιάς τον εμπιστεύτηκε, προσκολλήθηκε σ' αυτόν. Αυτή η προσκόλληση έδωσε στον Stuensee την δυνατότητα, με την βοήθεια της βασίλισσας και των Rantzau και Brandt (προοδευτικών αριστοκρατών), να επιτύχει σε πολύ σύντομο διάστημα να περάσουν μεταρρυθμίσεις και νομοσχέδια, 1069 συνολικά, που ουσιαστικά ανακούφισαν τον καταπιεσμένο λαό, αφαιρώντας εξουσία και πλούτο από την αριστοκρατία και την Εκκλησία. Αυτό ήταν και η αιτία της σύλληψης τους. Η σχέση του με την βασίλισσα ήταν το μέσο για να κινήσουν την κοινή γνώμη εναντίον τους. Η Αυλή, η μητριά του βασιλιά και η Εκκλησία, διεκδίκησαν με αυτόν τον τρόπο την εξουσία και ανέκτησαν τα απολεσθέντα και διαφυγόντα προνόμια και πλούτο. Η μητριά απέκτησε δύναμη και ρόλο για τον γιό της από το προηγούμενο της γάμο.
Πολλά συμφέροντα, ένας ο στόχος, δύναμη, εξουσία, πλούτος. Η επικαλούμενη ηθική υπηρετεί «ευσεβείς» πόθους.
Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί επιλέχθηκε η συγκεκριμένη ιστορία από τον Nikolaj Arcel. Θέματα για προβληματισμό αρκετά.
Οι εραστές είναι ξένοι, μη αποδεκτοί σε συντηρητικές κοινωνίες. Οι μεταρρυθμίσεις είναι δύσκολες, απαιτούν θυσίες και μάλιστα αιματηρές στην συγκεκριμένη περίπτωση. Η λεγόμενη προσβολή της δημοσίας αιδούς, η αφορμή για επιβολή, δύναμη, κερδοφορία.
Ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του δημιούργησαν μία ταινία δυνατή, εποχής, πολιτική θα την έλεγα, με πολλά μηνύματα.
Αδυναμία της, ως εισαγωγή και αφήγηση από την εξόριστη βασίλισσα η συγγραφή απομνημονευμάτων, η επιλογή γράμματος προς τα παιδιά της καθώς και το εσπευσμένο κλείσιμο της ταινίας. Το τέλος το γράφει η ιστορία κι όχι τα 10΄ της ταινίας. Χρήση δράματος για μία ταινία που στο σύνολό της απέφυγε τέτοια πλάνα.
Οφείλω να πω ότι η ταινία απέδωσε με ακρίβεια την ιστορία. Ερμήνευσε σωστά τις συνθήκες, ανέδειξε τα προβλήματα. Εξήρε τον έρωτα και την ποιότητα της σχέσης των δύο εραστών. Ο έρωτάς τους ήταν δυνατός, δημιουργικός, ανεξέλεγκτος, και αυτό το έδειξε ο σκηνοθέτης. Δεν υπήρχε αυτό που έχουμε συνηθίσει στα αυτοκρατορικά δώματα, έρωτας που υπηρετεί πάθη, ή ανία, ή εξουσία. Ήταν αυτοί και το όραμα τους για ένα κόσμο διαφορετικό. Στάθηκε στην αγάπη τους και την πρόβαλε ο σκηνοθέτης. Ανεξάρτητα αν ήταν έτσι, αυτός θα μπορούσε να κάνει ένα ρομάντζο. Δεν το έκανε. Δεν έκανε μία ταινία εποχής με λίγο έρωτα.
Κατέθεσε άποψη.
Σκηνοθέτης: Nikolaj Arcel
Σενάριο: Rasmus Heisterberg, Nikolaj Arcel
Ηθοποιοί: Mads Mikkelsen, Alicia Vikander, Mikkel Boe Folsgaard, Trine Dyrholm, David Dencik
