Με πρόλαβε η απονομή των Όσκαρ.
Ο λόγος για την ταινία Ida. Είναι γεγονός ότι έχουμε ξεσυνηθίσει σε ταινίες «τέχνη για την τέχνη».
Είναι επίσης γεγονός ότι ο σκηνοθέτης προσπάθησε να αρθρώσει πολιτικό λόγο αλλά κατα την γνώμη μου δεν τα κατάφερε. Θέματα κολοσσούς επιχείρησε να αγγίξει, Σταλινισμό και Ολοκαύτωμα.
Νύξεις υπήρξαν και μάλιστα αθώες. Τόσες όσες θέλει η Ακαδημία για να βραβεύσει. Οι πολλές αναλύσεις κουράζουν και οι προβληματισμοί απομακρύνουν θεατές. Πρέπει να δηλώνεις ότι καταθέτεις κοινωνική και πολιτική κριτική αλλά από μακριά. Κάτι τέτοιο επιχείρησε ο Pawel Pawlikowski. Το Όσκαρ το πήρε βεβαίως.
Με αφορμή την επίσκεψη της Anna/Ida στην θεία της, το μοναδικό εναπομείναν μέλος της οικογενείας της, λίγο πριν δώσει τον όρκο της μοναχής, μαθαίνουμε την ιστορία της Πολωνίας από την κατοχή και μετά. Ξεκινούν ένα ολιγοήμερο ταξίδι στη επαρχία, αναζητώντας τα αίτια θανάτου των γονιών της Ida και του παιδιού της Wanda σε μια ταινία «δρόμου».
Ξετυλίγουν το παρελθόν, γνωρίζονται, αλληλοεπηρεάζονται ταξιδεύοντας σε μία γκρίζα χώρα, καταθλιπτική, καταρρέουσα. Δυο γυναίκες, δυο γενιές με πολύ καλές ερμηνείες ομολογουμένως αναζητούν ό,τι έχασαν, γονείς, παιδί, πατρίδα, υπόσταση, αξιοπρέπεια, τον εαυτό τους, το μέλλον. Συναντούν πρόσωπα, που με την σειρά τους συμπληρώνουν την εικόνα της χώρας. Ο αγρότης, ο παραιτημένος ηλικιωμένος, ο κληρικός, ο καφετζής, ο πετυχημένος του συστήματος, οι αρχές, ο μουσικός.
Κουρασμένοι, απρόσωποι, νεκροί-ζωντανοί πολίτες εκπροσωπούν την χώρα. Αγρίμια φοβισμένα που φρόντισαν οι Γερμανοί, οι Κομουνιστές και η Εκκλησία να τα καταστήσουν ανθρωποειδή χωρίς βλέμμα. Εξαίρεση η τέχνη, η μουσική εν προκειμένω και οι νέοι που προσπαθούν να βρουν αποκούμπι στην διασκέδαση ή στην εκκλησία.
Είναι σκέψεις που προκύπτουν, συμπεράσματα που εκ των υστέρων ως θεατής καταλήγεις, ενώ προσπαθείς να απαντήσεις το ερώτημα «τι ήθελε να πει;».
Παρηγοριά η υπέροχη και ποιητική φωτογραφία, η δραματικότητα της εικόνας των προσώπων, των τοπίων, οι ερμηνείες, η ομορφιά των πρωταγωνιστών και η απουσία μουσικής επένδυσης. Εξαίρεση, η τελευταία σκηνή. Οι θεατές ακούν το τι ακούν οι πρωταγωνιστές, αξιοπρόσεχτη επιλογή και μέσο αντίθεσης των γενιών και έκφρασης της μουσικής πραγματικότητας στην κοινωνία του 1960. Ραδιόφωνο, συγκρότημα, συλλογή δίσκων. Σημείωση έστω και ασήμαντη. Κυρίαρχο πρόσωπο μέχρι τέλους παραμένει η Wanda ενώ η ταινία ονομάζεται Ida. Θα τολμούσα να πω ότι οι δύο γυναίκες είναι η πριν και η μετά Πολωνία, ένα και το αυτό πρόσωπο. Αυτό εξάλλου υπαινίσσεται όταν η Ida εισέρχεται στο ρόλο της Wanda και ταυροποιείται με αυτήν έστω προσωρινά πριν συνεχίσει την αναζήτηση του μέλλοντος της.
Ίσως.
Από τις ταινίες που έχω δει κι έχουν ως χώρο αναφοράς την Πολωνία, συγκράτησα, μόνο το γκρι, την λάσπη και τα υπό κατάρρευση κτίρια θύματα μιας αδηφάγου υγρασίας. Μία Εκκλησία δε παντού παρούσα και καταλυτική για την εξέλιξη της ζωής των ανθρώπων, του μύθου στην ταινία. Αναζήτησα επιβεβαίωση ή διάψευση για την χώρα από ανθρώπους που την γνωρίζουν ή επισκέφθηκαν. Διχάζονται οι γνώμες. Εγώ θα κρατήσω για αυτήν την χώρα, την ανεπανάληπτη «Διπλή Ζωή της Βερονίκ» και την μουσική της, τις δε άλλες ταινίες θα της ακυρώσω από την μνήμη μου κι ας έλαβαν και Όσκαρ.
Μικρή λεπτομέρεια.
Ο φωτογράφος, που έκανε αυτά τα υπέροχα πλάνα-φωτογραφίες, δεν ήταν η αρχική επιλογή του σκηνοθέτη. Ο αρχικά βοηθός ανέλαβε την φωτογράφηση. The original plan had been for Żal to assist Lenczewski. Lenczewski became ill, and Żal took over the project.
Είχε τύχη.
Αν δεν σ’ ενδιαφέρει το τι θέλει να πει ο δημιουργός αλλά το πως διαλέγει να το πει, παραμένει μία καλή επιλογή.
Σκηνοθέτης Pawel Pawlikowski
Σενάριο Pawel Pawlikowski Rebecca Lenkiewicz
Φωτογραφία Lukasz Zai Ryszard Lenczewski
Editing Jaroslaw Kamiński
Μουσική Kristian Eidnes Andersen
Ηθοποιοί
Anna/Ida Agata Tzebuchowska
Wanda Agata. Kulesza
Μουσικός David Orgodnik
