Tokyo story - 1953

Αριστουργήματα δεν έχει κανείς την ευκαιρία να συναντά συχνά. Το Tokyo Story ήρθε ως δώρο. Διπλή η χαρά. Αυτή του δώρου και του αριστουργήματος.
Ο λόγος για το ασπρόμαυρο φιλμ του Yasujiro Ozu φτιαγμένο το 1953. Θέμα του η επίσκεψη ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, από την επαρχία, στα παιδιά τους που ζουν στο Τόκιο. Διαπίστωση και θέμα της ταινίας. Είναι τόσο απασχολημένοι που η ολιγοήμερη επίσκεψη των γονιών δεν χωράει στη δρομολογημένη ζωή τους. Εξαιρέσεις; Μία και η απάντηση από τον Yasujiro Ozu.
Συναρπαστικό, όσες φορές κι αν ειδωθεί. Λιτό, καθαρό, τρυφερό, ευγενικό, ανθρώπινο, σου κλέβει την καρδιά. Κομψότητα στο χειρισμό καθημερινών κινήσεων και διαλόγων. Διακριτικότητα στην ανάδειξη των ενδοοικογενειακών σχέσεων. Υπαινικτικό και δεικτικό ως προς τον αλλοτριωμένο κάτοικο της μεγαλούπολης. Συναινετικό στην κρίση των σχέσεων. Νοσταλγικό για την απολεσθείσα ομορφιά, τον έρωτα. Υμνητικό για την καρδιά που επιλέγει την καλοσύνη, την ευγένεια, την ειλικρίνεια, την έκφραση συναισθημάτων.
Είχα ξεχάσει τι σημαίνει να μιλάς και να σε κοιτούν στα μάτια. Να μην περνούν γρήγορα στο επόμενο θέμα. Είχα ξεχάσει τη γοητεία της λιτότητας, συνήθισα το βάρος και την ασχήμια του περιττού. Είχα ξεχάσει πως οι στιγμές μπορεί να κυλούν ως ρυάκι, και όχι ως χείμαρρος.
Θα ήθελα να είχα την ευκαιρία να χαρίσω ξανά στον εαυτό μου ένα αναδρομικό αφιέρωμα στο έργο αυτού του υπέροχου σκηνοθέτη.
Μοναδικά κάδρα, υπέροχες ερμηνείες, ζεστά βλέμματα. Η μετάβαση εις τόπο και χρόνο ακολουθεί το θρόισμα από το γύρισμα της σελίδας. Η τελετουργία, η αξεπέραστη ιαπωνική τελετουργία, αποθεώνεται. Ακόμη κι αυτή, η τετριμμένη, της ετοιμασίας των αποσκευών.
Φεύγεις από την ταινία γοητευμένη, αλλά με μια πικρή γεύση, όχι για τον δημιουργό, ούτε για το δημιούργημα, αλλά γι’ αυτό που αυτός ήθελε να πει.
Τι δύσκολο να μεγαλώνεις, να ετοιμάζεσαι για το «ταξίδι», κι ακόμη να μην μπορείς να ονομάσεις την αλήθεια για τη ζωή που ετοίμαζες και ονειρευόσουν, για τις αλλαγές που ήρθαν. Το μέλλον που έχτιζες κι αυτό σε αφήνει απ’ έξω. Αιτίες πολλές, τις άγγιξε, αλλά δεν χρειάσθηκε να μείνει. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο ή μάλλον είναι αναπόφευκτο. Θα το συναντήσεις
Οι δύο ταινίες, απ ότι γνωρίζω , εμπνευσμένες από αυτό το έργο, χωρίς να θέλω τις υποτιμήσω δεν με συνεπήραν στον ίδιο βαθμό αν και ήταν ξεχωριστές Το Café Lumiere του Hsiqo-hsien και το Ανθισμένες κερασιές της Doris Dorrie.
Ίσως κι αυτοί της ίδιας γοητείας με μένα θύματα υπήρξαν.

Σκηνοθέτης Yasujiro Ozu
Σενάριο Yasujiro Ozu, Kögo Nodo

Ηθοποιοί
Chieko Higashiyama      (Tomi)
Chishu Ryu                    (Shukich)
Setsuho Hara                 (Noriko)
Haruko Sugimura          (Shige)
So Yamamura               (Koichi)

Το λιμάνι της Χάβρης (Le Havre) - 2011

Ζώντας στα σύνορα, θεωρώντας μας ως περιοχή την κύρια πύλη εισόδου λαθρομεταναστών για την Ευρώπη, η νέα ταινία του Aki Kaurismaki “Le Havre” (2011) έτυχε ιδιαίτερης υποδοχής και ματιάς από μένα προσωπικά.

Εξελίσσεται στο Λιμάνι της Χάβρης όπου ένας λούστρος, πρώην μποέμ καλλιτέχνης, βοηθά ένα νεαρό αγόρι αφρικανό λαθρομετανάστη να διαφύγει από τις αρχές. Το βοηθά, με τη συμπαράσταση φίλων και γειτόνων, να βρει τη μητέρα του στο Λονδίνο.

Η λαθρομετανάστευση είναι το θέμα που απασχολεί και θα απασχολήσει τη Δύση. Σήμερα απασχολεί έντονα τον καθένα από εμάς.

Βιώνουμε το αποτέλεσμα της αδιαφορίας της Δύσης προς τον λεγόμενο τρίτο κόσμο. Βιώνουμε τις πληγές των πολιτικών συρράξεων σε διάφορες περιοχές. Βιώνουμε ότι πήραμε, αλλά δεν δώσαμε εκεί όπου πλουτίσαμε.

Ο πόλεμος, οι κλιματικές αλλαγές, η έλλειψη Δημοκρατίας, η βία, η πείνα και το δελεαστικό λαμπρό αστέρι που λέγεται Ευρώπη οδηγεί εκατομμύρια να αναζητήσουν το χαμένο παράδεισο, κατ’ ευφημισμό, να αφήσουν γη, ήθη, έθιμα, οικογένεια, να θυσιασθούν, να εξευτελιστούν, να πονέσουν για να φθάσουν σε μια Χάβρη, μέσα σε ένα κοντέινερ στοιβαγμένοι ως προϊόν, απορημένοι για τους ένστολους που τους περιμένουν για το ΗALT της εισόδου. Όσο κι αν το περιμένεις είναι πέρα από τη φαντασία η δια νόμου άρση εισόδου.

Ο Idrissa ένας από αυτούς κι ένας από τους πρωταγωνιστές της ταινίας μπροστά στο HALT,  θα δραπετεύσει. Η αστυνομία θα τον κυνηγήσει για να ησυχάσει τη κοινή γνώμη και τους πολιτικούς. Ο Marcel, ο πρωταγωνιστής της ταινίας, θα τον προστατεύσει, θα τον βοηθήσει να φύγει, να βρει τη μάνα του. Μαζί του, ο Aki Kaurismaki θέλει κι άλλους συμπαραστάτες. Μια ομάδα ανθρώπων, που ζουν στην εργατική γειτονιά της Χάβρης, θα σταθεί δίπλα στον Marcel, θα προσφέρει το άσυλο και τη βοήθεια που η οργανωμένη κοινωνική δομή αρνείται να προσφέρει.

Η τρυφερότητα ξεχειλίζει, ο άνθρωπος εξυμνείται. Η δύναμη του ανθρώπου αποθεώνεται. Η απάντηση για  τη ζωή κατά τον Aki Kaurismaki θα είναι από τον άνθρωπο. Αυτό που ξεχάσαμε, αφήσαμε, πουλήσαμε, εξωραΐσαμε, την ανθρωπιά.

Η ταινία είναι ουτοπική, θα συμφωνήσω, αλλά όχι απλοϊκή, ούτε θωπευτική της συνείδησής μας. Έχει μια χαλαρότητα και μια ωραιοποίηση καταστάσεων, σχέσεων. Δεν αναλύει, δεν καταγγέλλει, εκτός κάποιων σποραδικών υπαινιγμών, όμως αναδεικνύει το πρόβλημα, αγγίζει χορδές, δειλά προτείνει. Είναι αυτό που ο ίδιος σε συνέντευξή του λέει «Το σινεμά δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε, όμως ορισμένες φορές μπορεί να δώσει την πρώτη κλωτσιά για µια διαδικασία που θα μπορούσε να καταλήξει σε κάποιου είδους αποτέλεσμα το οποίο θα μπορούσε να είναι µια ελαφρά αλλαγή στον τρόπο σκέψης ή συμπεριφοράς. Στο µακρινό μέλλον, βέβαια, όταν θα είναι πια πολύ αργά.» (Το Βήμα – 5 Απριλίου 2012)

Είναι εντυπωσιακό ότι ο ίδιος ο Kaurismaki χρησιμοποιεί την αισιοδοξία ως αντίδοτο της απαισιοδοξίας του, ως καταφύγιο (συνέντευξη στο Time Out N.Y.).

Ήθελε μια ταινία που να είναι αντιληπτή από τον καθένα, χωρίς να χρειάζονται ακόμη και οι  υπότιτλοι, μια ταινία λιγόλογη, μια ταινία που μιλούν μάτια και κινήσεις, λιτή. Οι αναφορές της σε άλλα αριστουργήματα, κάποιες φορές αρκετά φανερά, άλλοτε όχι, όπως  «Ο κλέφτης των ποδηλάτων», «Το λιμάνι των σκιών», «Η Καζαμπλάνκα» συμβάλλουν στην ποιότητα.¨Όλα αυτά τα στοιχεία την καθιστούν αξιοθέατη, τη βοηθούν, τη μεταφράζουν, τη βγάζουν από σύνορα.

Αφήνεις την αίθουσα με τη σκέψη ότι ακόμη ανήκεις στο ανθρώπινο είδος.

Σενάριο                     Aki Kaurismaki

Σκηνοθέτης               Aki Kaurismaki

Marcel Marx               Andrè Wilms                        

Idrissa                       Blondin Miguel        

Arletty                      Kati Outnen

Yvette                       Evelyne Didi

Claire                        Elina Salo

Monet                        Jean Pierre Darrousin