Η Μεγάλη Επιστροφή (Coming Home) - 2014

Τον Zhang Yimou η Δύση τον λάτρεψε, τον ανέδειξε και πάντα τον αναμένει. Η αναμονή κι αυτή την φορά  δικαιώθηκε. Η τελευταία του ταινία είναι ακόμη ένα εξαιρετικό δείγμα δουλειάς από τον μεγάλο αυτό σκηνοθέτη.

Σε μια εποχή της λεγόμενης πολιτιστικής επανάστασης δηλαδή γύρω στα 70, εξελίσσεται η ιστορία της ταινίας. Πρωταγωνίστρια η αγαπημένη του ηθοποιός Gong Li(Feng) και σύντροφος στο παρελθόν, δίνει ρεσιτάλ ηθοποιίας και μαεστρίας. Αυτός από την πλευρά του παίρνει το φως στήνει σκηνικά, φτιάχνει υπέροχες εικόνες και ένα μύθο, ίσως αληθινό και μας ταξιδεύει σε δύσκολες εποχές. Έχει μαζί του καλούς συνεργάτες, ηθοποιούς, εξαιρετικό κινηματογραφιστή, Xiaoding Zhao και μουσικό,Qigang Chen. Η τανία βασίζεται στο μυθιστόρημα της Geling Yan, The criminal Lu Yanshi». Κρατάει το τέμπο της ταινίας, χωρίς "κοιλιές", χωρίς περιττές εντάσεις, χωρίς εξάρσεις, με μία αφοπλιστική λιτότητα. Πλησιάζει το φακό ευγενικά διακριτικά και όταν θέλει έντονα  αφηγηματικά δυναμικά επικριτικά.

 Η ιστορία έχει ως εξής: Νεαρή χορεύτριατης Εθνικής Ακαδημίας Χορού, Zhang Huiwen(Dandan), κόρη της Feng και του Lu ετοιμάζεται για μία παράσταση ελεγχόμενη από το σύστημα επί του περιεχομένου και επί των προσώπων. Μαθαίνουμε ότι ο κρατούμενος σε στρατόπεδα εργασίας, για πολλά έτη, πατέρα της Daoing(Lu), πρώην καθηγητής, δραπέτευσε και ενδέχεται να έρθει να τους συναντήσει. Είδηση που συγκινεί φοβισμένα κι ανέκφραστα την μητέρα της χορεύτριας και σύζυγό του Lu τρομάζει, πανικοβάλει την κόρη. Η κομματική επιτροπή και οι εκπρόσωποι της απαιτούν από  μητέρα και κόρη να αρνηθούν την συνάντηση μαζί του απειλούμενες για τις συνέπειες αυτής της φιλοξενίας του. Ουσιαστικά της ζητούν να αρνηθούν πατέρα και σύζυγο ως εχθρό της πατρίδας και επικίνδυνο για την προσωπική τους ασφάλεια και μελλοντική εξέλιξη. Η κόρη το κάνει αλλά όχι και η μητέρα της. Από το σημείο αυτό αρχίζει και η ένταση με την εμφάνιση του Lu μέσα σε καταρρακτώδη βροχή και υπό την παρακολούθηση των ανθρώπων του κόμματος του.

 Η συνάντηση δραματικά αποφεύχθη μετά από καταγγελία της κόρης και παρά την σφοδρή και αγωνιώδη προσπάθεια της συζύγου.Η δραματικότητα της σκηνής, η επίτευξη της συνάντησης, κλείνει δραματικά το δεύτερο κομμάτι της ταινίας.

Επιστρέφοντας ο Lu μετά τρία χρόνια διαπιστώνει ότι η σύζυγός του πάσχει από ένα είδος αμνησίας, θα την έλεγα επιλεκτική, εξαιτίας ψυχολογικών τραυμάτων, για μας τους θεατές, για ανεξήγητους λόγους από το σύστημα.

Στο τρίτο και τελευταίο κομμάτι της ταινίας θα παρακολουθήσουμε την προσπάθεια του συζύγου να γίνει αναγνωρίσιμος. Να θεραπευθεί η αμνησία της συζύγου, η οποία επιμένει να τον περιμένει στο σταθμό από τη στιγμή που πληροφορήθηκε πως έχουν έχουν απελευθερωθεί οι κρατούμενοι.

Ο σκηνοθέτης με το δικό του τρόπο αναδεικνύει την αλλαγή, την κοινωνική κατάσταση, τις σχέσεις των ανθρώπων τις επιπτώσεις του απολυταρχικού και καταπιεστικού καθεστώτος στις ζωές των ανθρώπων κυρίως στην προσωπικότητα και στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Φυσικά κι έχουν κατακερματιστεί και φυσικά θέλει δουλειά να ανασυνταχθούν σαν ένα σπασμένος καθρέφτης που πρέπει να σχηματίσει ξανά τα είδωλα. Συμβολική η αμνησία;

Θα πρέπει να σημειωθεί δεν υπάρχει κορύφωση δράματος και ίσως κάποιοι να θεωρούσαν αυτό αρνητικό όμως το καταλογίσω στα θετικά μια και έχεις την ηρεμία και σχετική απόσταση για να κρίνεις ως θεατής. Είναι σημαντικό να μάθει κανείς τι σημαίνει μία κοινωνία αλυσοδεμένη, με φιμωμένα στόματα και μηδενική ελευθερία ὀταν διαφωνείς με τις επιλογές της εξουσίας. Δεν χρειάζονται υπογραμμίσεις γιατί δημιουργούν άρνηση.

Ο δυτικός κόσμος είχε και έχει πληροφορία για τέτοια καθεστώτα μέσα από την ιστορία και την δημοσιογραφία. Όμως η τέχνη έχει τον δικό της τρόπο, σιωπηλό, να τα παρουσιάζει,αυτό που και στη χὠρα μας το βιώσαμε επίπονα και τραγικά.

Μπορείς να δεις βαθιά με μία εικόνα, μία λέξη, με έναν ήχο. Ο ήχος δηλαδή μουσική πολέμησε και την αμνησία.

Κυριαρχεί στη σκηνή η Gong Li. Σε μία συνέντευξη της λέει: «Με γοητεύουν οι ερμηνευτικές προκλήσεις γιατί δεν σε αφήνουν να εφησυχάσεις. Συζητήσαμε πολύ με τον Zhang, ο οποίος μου άφησε χώρο να ψάξω και να διαμορφώσω ελεύθερα το χαρακτήρα της Feng. Κάθε μέρα για έναν ολόκληρο μήνα επισκεπτόμουν νοσοκομεία με ασθενείς που έπασχαν από Αλτσχάιμερ, αν και η αμνησία της Feng είναι διαφορετικής αιτιολογίας. Έμαθα πολλά από εκεί, κυρίως λεπτομέρειες που αφορούν την καθημερινότητα ενός αμνησιακού, όπως τον τρόπο που γράφει σημειώματα στον εαυτό του και άλλα πράγματα που δεν υπήρχαν στο σενάριο.»

Το αποτέλεσμα επί της σκηνής. Αν ο σκηνοθέτης ήταν χορογράφος αυτή ήταν η πρίμα μπαλαρίνα.

Ο Zhang Yimou όμως μας  χάρισε και άλλες  πρίμες μπαλαρίνες όπως στη ταινία  «Ηρωας» αλλά η Gong Li είναι αξεπέραστη, τουλάχιστον  για μένα.

Κάθε πλάνο και ένα μοναδικό κομμάτι αισθητικής από μόνο του η ιστορία. Ο αντίλογος λέει ότι προσδίδουμε ιδιαίτερα θετικά χαρακτηριστικά εξαιτίας του μη οικείου και της απόστασης, το εξωτικό που λείπει απ’ τη ζωή μας. Χαρακτηρίζει άνευρο το δράμα και θωπευτικό του καθεστώτος. Είναι έτσι;

Σκηνοθέτης: Zhang Yimou

Σενάριο: Jingzhi Zou

Βιβλίο: Geling Yan, The Criminal Lu Yanshi

Μουσική: Qigang Chen

Κινηματογραφία: Xiaoding Zhao

Editing: Peicong Meng,Mo Zhang

Ηθοποιοί:  

Chen Daoming ως Lu Yanshi

Gong Li ως Feng Wanyu, Lu

Zhang Huiwen ως Dandan