Tο ενδιαφέρον δεν είναι η διάρκειά της, αλλά το ότι την παρακολουθείς καθηλωμένη/ος, με κομμένη την ανάσα, συμμετέχοντας στον αγώνα του Hugh Glass (Leonardo DiCaprio) να επιβιώσει και να εκδικηθεί.
Η ιστορία είναι εν μέρει αληθινή μια και ο Hugh Glass είναι υπαρκτό πρόσωπο, ένας γνωστός θρύλος του 19ου αι.
Είναι κυνηγός αρκούδων, που δύσκολα δέχεται οδηγίες, ικανός, όπως τουλάχιστον σημειώνουν και οι εργοδότες του. Γνωρίζει πολλά, εν μέρει από τη συμβίωση με Ινδιάνους εξαιτίας του γάμου του. Από το γάμο του αυτό απέκτησε κι ένα γιο. Η φυλή και η σύζυγός του έπεσαν θύματα της βιαιότητας και εγκληματικότητας των λευκών στη διάρκεια μίας επιδρομής με αποτέλεσμα να χάσει την γυναίκα του.
Ο Iñárritu και ο σεναριογράφος Mark Smith, ναι μεν ακολούθησαν την ιστορία του Hugh Glass από το βιβλίο του Michael Punke, αλλά πήγαν πολύ πιο μακριά από μια απλή ιστορία επιβίωσης σε δύσκολες και δυσβάστακτες συνθήκες, καιρικές και συγκαιριών. Αναδεικνύουν αξίες όπως αυτή του δικαίου, της ελπίδας, της επιμονής στο στόχο, το σεβασμό της φύσης, του άλλου ανθρώπου, τη συγχώρεση. Η ταινία ξεκινάει με αίμα, πολύ αίμα, όταν οι κυνηγοί μετά από αρκετό κόπο, προετοιμαζόμενοι να φύγουν με μία καλή λεία, δέχονται επίθεση από τους Ινδιάνους της φυλής Αrikara. Τους εκδικούνται αυτοί γιατί οι λευκοί είχαν απαγάγει τη κόρη του αρχηγού τους.
Τα βέλη και τα τσεκούρια αφαιρούν την ζωή πολλών. Ένα μακελειό χωρίς προηγούμενο. Επιβιβάζονται τελικά με τα τομάρια σε μία βάρκα και πορεύονται κατά μήκος του ποταμού Missouri εκτεθειμένοι και ακάλυπτοι στον ελλοχεύοντα εχθρό. Σταματούν για να ακολουθήσουν την χερσαία οδό μέχρι τις εγκαταστάσεις του στρατού και των κεντρικών γραφείων της εταιρείας μίσθωσης των κυνηγών.
Εκεί ο Glass δέχεται επίθεση από μια αρκούδα και σχεδόν κατασπαράχτηκε! Τελικά επιβίωσε.
Η συγκεκριμένη σκηνή πολυσυζητήθηκε στο διαδίκτυο και άφησε παγκόσμια παγωμένους τους θεατές. Ακριβώς και δικαίως ο θαυμασμός. Πέραν κάθε ορίου ρεαλιστική, απεχθέστατη, αιματηρή, αγωνιώδης, ζωώδης. Μία τεράστια μάζα, η αρκούδα, χτυπάει σαν χταπόδι έναν άνθρωπο, τον Glass και, όταν πατάει με το πόδι της το κεφάλι του, συνθλιβόμαστε κι εμείς. Τα σάλια και τα χνώτα της τα νιώθουμε πάνω μας. Το πόνο από τα σπασίματα του Glass και τις πληγές των νυχιών της νιώθουμε στα μύχια της ψυχής μας. Η ομάδα όμως πρέπει να συνεχίσει. Το τραυματία τον μεταφέρουν με αυτοσχέδιο φορείο, αλλά σύντομα θα τον παρατήσουν, λόγω επιδείνωσης της υγείας του, τα δύσβατα μονοπάτια, το κρύο, το χιόνι, την απειλή των Ινδιάνων και… κάποιων τη γκρίνια.
Έναντι αμοιβής θα μείνουν να τον φροντίσουν μέχρι το τέλος ο γιός του, Hawk (Forrest Goodluck) και δύο συνάδελφοι κυνηγοί, ο John Fitzgerald (Tom Hardy) και ο Jim Bridger (Will Poulter).
Θα τον εγκαταλείψουν τελικά νεκρό-ζωντανό, αφού ο ένας εξ αυτών, ο Fitzgerald, είναι εγωκεντρικός, σκληρός, άνθρωπος του κέρδους και παραδόπιστος, φοβερά απάνθρωπος και σκοτώνει τον γιό του Glass για λόγους ρατσιστικούς - ήταν μιγάς Pawnee, δεν το φανερώνει στον Jim και τον πείθει, με πρόσχημα τους επερχόμενους Ινδιάνους, να θάψουν ζωντανό τον ανήμπορο τραυματία.
Εκεί ξεκινάει κι ο αγώνας του Glass να τους ξαναβρεί και να τους εκδικηθεί. Θα διανύσει 80 έως 200 χιλιόμετρα, υπάρχουν διάφορες εκδοχές στην πραγματική ιστορία. Έρποντας θα περάσει των παθών του των τάραχο, θα ζήσει με την απειλή του θανάτου κάθε λεπτό. Θα εξαντλήσει τα όρια του. Βλέπουμε τι σημαίνει επιβίωση στην άγρια φύση με αβυσσαλέο κρύο και πάγο, τι σημαίνει το νερό και το τι «δεν τρώω» επιλεκτικά. Θα φάει χόρτα, ωμά ψάρια, θα μείνει νηστικός συχνά, θα φάει ωμό συκώτι από βύσσωνα, θα κοιμηθεί μέσα στο σώμα σκοτωμένου αλόγου αφού του αδειάσει πρώτα τα εντόσθια, θα ευεργετηθεί και θα ευεργετήσει. Θα προστατευτεί και θα προστατεύσει μέχρι να φτάσει το στόχο του. Θα παλέψει με νύχια και δόντια, με τέχνη και τεχνάσματα. Το τέλος δικό σας.
Δεν έχει περιγραφή η αγριότητα των καιρικών συνθηκών, ούτε και του ανθρώπου. Μόνο στήριγμά του η εικόνα της γυναίκας του (Grace Dove) και κίνητρο για επιμονή και προσπάθεια η θηριωδία των λευκών προς αυτήν και την φυλή της, των Pawnee Ινδιάνων.
Ο τρόπος που σκέφτονται, ο τρόπος που επιβιώνουν, που βλέπουν τον θάνατο, ο τρόπος και οι ιδέες που του δίδαξαν βοήθημα και προτροπή.
Ο Ιñárritu έφτιαξε ένα έργο εξαιρετικής δύναμης. Δούλεψαν πολύ σκληρά όλοι τους, ακούραστα, σε άσχημες φυσικές συνθήκες, σε κρύο και παγετό, σε δυσκολίες εδάφους, για πάρα πολλές ώρες ώστε να τραβηχτούν οι σκηνές του φιλμ κάτω από φυσικό φως. Δικαιώθηκαν.
Πέρα από το άφθονο αίμα, τη σκληρότητα, τη βία, το κατασπάραγμα από ανθρώπους και ζώα, τη φρέσκια ξεσκισμένη σάρκα, η σκηνή γεμίζει από απέραντα επιβλητικά και πανέμορφα τοπία. Δεσπόζει η ομορφιά της φύσης και σου κόβει κι αυτή την ανάσα, όχι μόνο η αγωνία. Το νερό, το χιόνι, το ποτάμι σαν ολότητα, τα βουνά, τα στιβαρά δένδρα, ο τρόπος που τα κοίταξε και μ' έκανε κι εμένα το θεατή ο Emmanuel Lubezki, ο κινηματογραφιστής του φιλμ, να τα κοιτάξω.
Υπέροχα κοντινά, εδάφους, πανοραμικά πλάνα. Ανάσες, χνώτα, αίμα, σπαρτάρισμα, ένταση, πόνος, φόβος, πανικός, βία. Όλα αναδείχτηκαν προκειμένου να βιώσεις αυτήν την απύθμενη δύναμη της θέλησης για επιβίωση και εκδίκηση. Την θέληση να αψηφείς το θάνατο, να περιφρονείς, αν δεν τον αγνοείς, το πόνο, σωματικό και ψυχικό.
Ναι, ήταν όμως άλλες εποχές. 1823, 1824, αλλά ο άνθρωπος και οι ανάγκες του οι ίδιες. Η μουσική των Ryuichi Sakamoto, Alva Noto, μαζί στο σύρσιμο, στην νύχτα, στο πανδαιμόνιο, στη μάχη. Δυνατή και προσεγμένη. Πως θα μπορούσε άλλωστε αλλιώς;
Άφησα για το τέλος τον αγαπημένο άπειρων κοριτσιών Leonardo DiCaprio, που απόδειξε και πάλι πως, παρά το babyface του, είναι ένας ηθοποιός με μεγάλη τέχνη και ικανότητα. Απερίγραπτα πειστικός. Το αθώο πρόσωπό του το εγκατέλειψε. Όχι απλά το έκανε αγνώριστο, αλλά το κακοποίησε. Ερμήνευσε το ρόλο του, δεν επέτρεψε ούτε στιγμή να πούμε «ε, καλά μην τρομάζεις, είναι όλα ψέματα, σινεμά είναι αυτό». Γίναμε μαζί του ένα. Ένα στα χιλιόμετρα συρσίματος, ένα στον αγώνα επιβίωσης, τη πείνα, τη δίψα, το πόνο, την οργή, στο φόβο, την αγωνία, το όνειρο και το όραμα…
Ήταν μόνος του; Ε όχι, βέβαια. Ο σκηνοθέτης, ο μάγος της σκηνής, ο ρυθμιστής όλων, οι επιλογές δικές του, οι οδηγίες δικές του, οι απαιτήσεις δικές του, η αγωνία δική του κι αυτή. Αυτονόητα δική του και η επιτυχία.
Βγαίνεις από την αίθουσα και ενώ έχεις συμμετάσχει σ’ ένα τρίωρο απάνθρωπης διαβίωσης και συμπεριφοράς, διατηρείς την αισθητική και την ομορφιά του τοπίου. Αναρωτιέσαι μια ακόμη φορά το «τι είναι ο άνθρωπος;». Τι δεν μάθαμε πια για την δύναμη της θέλησης; Τι ήθελαν, ή μάλλον, τι ζητούσαμε εμείς από εκείνους τους γηγενείς; Τι τα θέλαμε τόσα δέρματα; Άξιζε τόσο αίμα για την αδηφαγία μας; Αφού μπορείς να επιζήσεις ακόμη και με πολύ λιγότερα, γιατί τόσος αγώνας για τα πολλά; Αδύναμος ο άνθρωπος, νόμισε ότι δάμασε την ίδια τη φύση, τη φύση του. Βέβαια, μέσα σε δύο αιώνες πολλοί μύθοι ανατράπηκαν κι άλλου είδους κυνηγοί προέκυψαν. Με τέτοιες σκέψεις, όμως και με μεγάλο θαυμασμό για την τέχνη του κινηματογράφου και των σημερινών της δημιουργών, εγκατέλειψα για μια ακόμη φορά τη σκοτεινή αίθουσα.
Αφήνω για τελευταία απλή απορία. Ο αγγλικός τίτλος σημαίνει εκείνος που επιστρέφει από ‘θάνατο’, ή από ‘μεγάλη απουσία’. Σε μερικές δε περιπτώσεις σημαίνει και ‘φάντασμα’ ή ‘απειλή’. Εν πάσει περιπτώσει αναφέρεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο. Γιατί λοιπόν αφηρημένα ‘επιστροφή’ η μετάφραση στα ελληνικά;
Σκηνοθέτης: Ailejandro Gonzalez Iñárritu
Σενάριο: Alejandro Gonzalez Iñárritu, Mark L.Smith
Βιβλίο: Michael Punke
Φωτογραφία: Emmanuel Lubezki
Μουσική: Ryuichi Sakamoto, Alva Noto
Editing: Stephen Mirrioni
Ηθοποιοί
Leonardo DiCaprio: Hugh Glass
Tom Hardy: John Fitzgerald,
Domhnall Gleeson: Andrew Henry
Will Poulter: Jim Bridger
Forrest Goodluck : Hawk
Paul Anderson: Anderson
Isaiah Tootoosis: νεαρός Hawk
Arthur Redcloud: Hikuc
Grace Dove: σύζυγος του Hugh Glass
