Εγώ προσωπικά ξέρω δύο κινηματογραφικές μεταφορές του Macbeth από τους Roman Polanski και Orson Welles.
Πριν δω την ταινία αναρωτιόμουν τι θα έλεγε περισσότερο ο Justin Kurzel στον Macbeth του 2015.
Και όμως.
Πριν προχωρήσω για την ταινία θα παραθέσω ένα κομμάτι από το σημείωμα του Γιώργου Χειμωνά για τον William Shakespeare και τον Macbeth (ομώνυμο βιβλίο εκδόσεις Κέδρος, την μετάφραση του οποίου έκανε ο Γιώργος Χειμωνάς.)
Ο Μάκβεθ είναι ένα αριστούργημα. Όταν το διαβάζεις - και κυρίως το ζεις στη θεατρική του πραγματικότητα - αισθάνεσαι δέος απέναντι στον δημιουργό Νου που το έκανε αριστούργημα. Όταν το μεταφράζεις, ανακαλύπτεις τον τρόπο που χρησιμοποιεί αυτός ο νους για να το κάνει αριστούργημα. Ο τρόπος του Σαίξπηρ είναι να γεννήσει τον "νου" του έργου και να τον αφήσει, στη συνέχεια, να δημιουργεί σχεδόν αυτόνομος - με μια δική του πλέον «σκέψη» - το νόημα ή την συγκίνηση ή την ποιητική του εαυτού του. Και ο νους του δράματος Μάκβεθ είναι, κυριολεκτικά, ένας λαβύρινθος - στον οποίον, ως μεταφραστής μπαίνεις γνωρίζοντας από την απλή του ήδη ανάγνωση ότι εκεί μέσα σε περιμένουν τρία θέματα - τέρατα. Ο Θάνατος, σε ολόκληρο τον οντογνωσιολογικό του όγκο και δίπλα του ο ανθρώπινος δήμιος: ο φόνος˙ το Μεγάλο, ως δεδομένο, φυσικό αίτημα της ψυχής και δίπλα του, η ανθρώπινη αναπηρία που το εξαθλιώνει: η πολιτική εξουσία˙ το Κακό, με όλη την κοσμολογική του ισχύ και δίπλα του, η γήινη θεολογία που το εξανθρωπίζει για να το παραδώσει στον ομόλογο αντίπαλό του˙ το Καλό. Και πάνω απ όλα, ο Φόβος που εκλύεται από την ανισορροπία αυτών των άνισων δίδυμων μεγεθών - αλλά και παραμερίζει το μεγάλο, για να διασταυρωθούν τα δύο άλλα: η ένωσή τους θα γίνει ένας εφιάλτης του Χάους˙ ή ένα «αριστούργημα του Χάους», όπως αναγγέλλεται το έγκλημα του Μάκβεθ. […]
Σε περίπτωση που η υπόθεση δεν είναι γνωστή:
Ο στρατηγός Macbeth γυρίζει νικητής απ' τον πόλεμο και τρεις μάγισσες, τέσσερις στην ταινία, τον καλούν να του ανακοινώσουν την προφητεία τους ότι θα γίνει βασιλιάς. Παρακινούμενος από τη σύζυγό του και από τη φιλοδοξία του, ο Macbeth σκοτώνει το βασιλιά Duncan ενώ τον φιλοξενούσε και γίνεται βασιλιάς της Σκωτίας. Θέλοντας να εδραιώσει ακόμη περισσότερο τη θέση του, δολοφονεί και τον στρατηγό Banquo, φίλο του, επειδή οι τρεις μάγισσες είχαν προβλέψει, ότι ο στρατηγός θα γεννήσει βασιλιάδες . Από τη δολοφονία ξέφυγε ο γιος του Banquo, Fleance. Το ίδιο διάστημα, η λαίδη Macbeth βασανίζεται από τύψεις και παθαίνει νευρικές κρίσεις. Ένα βράδυ που υπνοβατεί, βλέπει τα χέρια της βαμμένα με αίμα και πεθαίνει. Ο Μacbeth βλέπει ότι ο στρατός πλησιάζει τον πύργο του, με αρχηγό το Μalcolm κρατώντας κλαδιά απ' το Birnam δάσος, όπως του είχαν πει και οι μάγισσες. Μονομαχεί με το Μacduff του οποίου είχε δολοφονήσει τα παιδιά και τη γυναίκα, και τελικά ο Μacbeth σκοτώνεται.
Οι σεναριογράφοι Jacob Koskoff, Michael Lesslie και Todd Louiso υπεραπλουστεύουν το κείμενο και γίνονται κάποιες αλλαγές στους χώρους, στον τρόπο που παρουσιάζεται το τέλος της Λαίδης, προστίθεται αυθαίρετα μία ακόμη μάγισσα, η τέταρτη, όπως περικοπές στους διαλόγους και τον χώρο που αυτοί λαμβάνουν χώρο.
Όμως αν προσπεράσει κανείς αυτές τις υπερβάσεις έχεις ένα δυνατό έργο. Ένα που αντίθετα με την άποψη που υπερασπίζεται ότι έργα σαν κι αυτό τα ακουμπούμε με περισσή ευλάβεια και προσοχή σχεδόν τα επαναλαμβάνουμε μουσειακά και τα αντιμετωπίζουμε ως ιερά, μπόρεσε με τον τρόπο του και πέρασε τα μηνύματα που το έργο διαμηνύει και πολύ εύστοχα ο Γιώργος Χειμωνάς ανέλυσε.
Το δίδυμο Michael Fassbender, Marion Cotillard απέδωσε τους ρόλους του με εξαιρετικό τρόπο.
Η αθώα έκφραση στα μάτια της Marion Cotillard σε συνδυασμό με τον γεμάτο δολοπλοκίες και πειστικότητα λόγο της προσέδωσαν σχεδόν μία υπερφυσική διάσταση στον ρόλο της προκειμένου να ξεπερασθούν οι αντιστάσεις του Macbeth για δολοφονία του βασιλιά και να επιτευχθεί η φιλοδοξία της. Η μεταμέλεια της με απόλυτη λιτότητα στην ίδια εκκλησία που δρομολογήθηκε το έγκλημα, έφερε τον θάνατό της ως μία φυσική κατάληξη.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν έχω δει άλλον Macbeth να αποδίδει τον φόβο και την εσωτερική σύγκρουση τόσο έντονα. Διέτρεχε την ραχοκοκκαλιά μου ο φόβος του κακού και ο φόβος μπροστά στην αλαζονεία της εξουσίας του. Ένα τίποτα ο άνθρωπος μπροστά στην αδηφάγα λατρεία της παραμονής του στον θρόνο και στη δίνη των φόνων.
Ο σκηνοθέτης ήθελε να μιλήσει σε καινούργιο κοινό και τόλμησε καινοτομίες. Εκτιμώ ότι το πέτυχε και δεν επέτρεψα να με απωθήσουν οι καινοτομίες του.
Εξάλλου τα έργα για ζήσουν και να είναι χρήσιμα πρέπει να ειδωθούν σε παρούσες συνθήκες και με ερμηνείες οικείες των καιρών.
Αμφιβάλλω αν οι μονόλογοι του Μαcbeth είχαν να πουν κάτι στον θεατή των ημερών μας, αν λεγόταν με τον κλασσικό τρόπο, αν δεν ήταν σαν να μιλούσε όπως ένας αλλόφρων της εποχής μας.
Εντυπωσίασε ο φωτογράφος, Adam Arkapaw και η επιλογή τους με τον σκηνοθέτη, να μεταφέρουν με αργή κίνηση, στατικότητα τις μάχες, το αίμα, την βία.
Το κόκκινο επίσης βοήθησε να βιωθεί ο θάνατος, προοίμιο για τους φόνους που θα ακολουθήσουν. Η ομίχλη και η βροχή μέρος της μεταφοράς στον τόπο, προσομοίωση για την ροή των εγκλημάτων.
Βωβοί οι παριστάμενοι στην μισαλλοδοξία και εγκληματικότητα του βασιλέως όπως βωβοί και οι σύγχρονοι πολίτες του κόσμου στις θηριωδίες της εξουσίας.
Η μουσική του Jed Kurzel, οι φυσικοί και μη ήχοι βοήθησαν και ενίσχυσαν τον τρόμο που προκαλούσε η ακόρεστη επιθυμία του βασιλιά για παραμονή στον θρόνο. Θάνατος στον εν δυνάμει διεκδικητή του θρόνου, στους αθώους γόνους αυτού.
Του έπρεπε και αυτού ο θάνατος για να λυτρωθεί ο θεατής και επέλθει η κάθαρση.
Καθόλου τυχαία η τελευταία σκηνή με τον Μalcolm μεν να αποχωρεί και τον Fleance, τον γιο του Banquo, τον μελλοντικό βασιλιά, σύμφωνα με τις μάγισσες, να παίρνει το σπαθί του Macbeth και να απομακρύνεται στο άδειο πεδίο της μάχης. Είχε προηγηθεί βέβαια η εικόνα του σκοτωμένου Macbeth καθώς των προσπερνούν αδιάφορα τα πόδια των στρατιωτών που επελαύνουν προς το κάστρο.
Σκηνοθέτης: Justin Kurzel
Σενάριο για το θεατρικὀ έργο Macbeth του William Shakespeare: Jacob Koskoff,Michael Lesslie,Todd Louiso
Φωτογραφία: Adam Arkapaw
Μουσική: Jed Kurzel
Editing: Chris Dickens
Ηθοποιοί
Michael Fassbender: Macbeth
Marion Cotillard: Λαίδη Macbeth
Paddy Considine: Banquo
Sean Harris: Macduff
Jack Reynor: Malcolm
Elizabeth Debicki: Λαίδη Macduff
David Thewlis: Βασιλιάς Duncan
Seylan Baxter, Lynn Kennedy, Kayla Fallon and Amber Rissmann: οι μάγισσες
Lochlann Harris: Fleance
