Παρουσίασα σε μια μικρή πόλη της Γαλλίας το 'Τσεκούρι' -εκεί που το είχαμε γυρίσει και όπου βρισκόταν το εργοστάσιο του χαρτιού- και ο δήμαρχος, άνθρωπος δεξιός, μας είπε πως «σήμερα δεν έχουμε καμία δύναμη να αλλάξουμε τίποτε παρά μόνο τα ονόματα των δρόμων μας, όλα τα άλλα τα αποφασίζει η οικονομία, όλα είναι στο χέρι της». Διάβασα κι ένα δοκίμιο ενός αντισυμβατικού τραπεζίτη, του Ζαν Περελεβάντ, και κατόπιν το 'Κεφάλαιο' του Στεφάν Οσμόν, και θέλησα να το κάνω ταινία. Μόνο που έδωσα ένα διαφορετικό τέλος. Την ταινία την ξεκίνησα πολύ πριν από την κρίση και πολλοί μου είπαν «γιατί δε δείχνεις τις συνέπειες και τη φτώχεια των ανθρώπων;». Γιατί νομίζω ότι αυτό που λέει το φιλμ αφορά πολύ περισσότερο την κρίση, είναι η αιτία και ο λόγος της και μια διάθεση ειρωνείας. Πίσω από την γοητεία ενός τραπεζίτη, τη μόρφωση και την καλλιέργειά του, κρύβεται μια σκοτεινή πλευρά, αυτή των επιχειρήσεων. Κι αυτό προσπάθησα να βρω και να διηγηθώ στην ταινία μου», σημειώνει ο Κώστας Γαβράς (Γιώτα Σωτηροπούλου Agelioforos.gr 3 Φεβρουαρίου 2013)
Ξεκίνησα με τα λόγια του σκηνοθέτη προκειμένου να αναφερθώ στη νέα ταινία του 'Το κεφάλαιο'. Συγκεκριμένα:
Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος μεγάλης τράπεζας της Γαλλίας, λόγω ασθενείας, αποσύρεται και στην θέση του προωθεί νεαρό φιλόδοξο στέλεχος, τον Marc Tourneuil. Θα βρεθεί στο επίκεντρο ραγδαίων εξελίξεων στον κόσμο του διεθνούς χρηματοτραπεζικού συστήματος. Παρ' όλο που είναι διδάκτορας στα Οικονομικά, θα βρεθεί και θα παλαίψει, θα επικρατήσει σε ένα κόσμο που ξεπερνάει όχι μόνο τα όρια των γνώσεών του, αλλά και της φαντασίας του. Σκληρός αγώνας, όχι για την επιβίωση αλλά για το μέγιστο του κέρδους, για το χρήμα το οποίο αυτός και οι άλλοι υπηρετούν. Θα επικρατήσει, σκληρότερος των σκληροτέρων. Θα βρεθεί σ' αυτόν τον κόσμο του χρήματος, εκεί που οι κανόνες αλλάζουν σύμφωνα με τους δείκτες του χρηματιστηρίου, εκεί που ο άνθρωπος γίνεται νούμερο στους ισολογισμούς των εταιριών και υπάρχει ή καταργείται ανάλογα με το ζητούμενο κέρδος.
Στο όνομα του κέρδους αθετούνται αρχές και συμφωνίες, ανταλλάσονται πληροφορίες, ακυρώνονται σχέσεις, απολύονται χιλιάδες, όμως με σοβαροφανή και τεκμηριωμένα επιχειρήματα. «Το χρήμα είναι εργαλείο», «Το χρήμα είναι θεός», «Το χρήμα σαπίζει τα πάντα» είναι μερικές από τις ατάκες των πρωταγωνιστών. «Συνεχίζουμε να τα παίρνουμε από τους φτωχούς και να τα δίνουμε στους πλούσιους», είναι η φράση με την οποία πέφτουν οι τίτλοι τέλους.
Ο ίδιος ο Κώστας Γαβράς λέει: «Εχει γίνει η νέα μας θρησκεία που απομονώνει τους ανθρώπους. Ολα κρίνονται με και από το χρήμα. Βλέπει κανένας ότι οι βιομηχανίες που δουλεύουν καλύτερα είναι αυτές των πολυτελών ειδών. Γι' αυτούς που ασχολούνται με την οικονομία, όπως και για πολλούς πολιτικούς, οι καταστροφές αυτές είναι πάνω σε χαρτί, ονόματα πάνω σε χαρτιά. Πολλές φορές ούτε καν ονόματα, παρά μόνον αριθμοί και διαγράμματα και γραφήματα, με τα οποία αναλύουν πόσοι πρέπει να φύγουν από κάθε τμήμα αυτοί που κυβερνούν τις εταιρίες και τις τράπεζες και τα hedge funds. Εχουν θεοποιήσει το χρήμα τόσο πολύ, που σήμερα στα χρηματιστήρια το 40% - 45% των χρημάτων χρησιμοποιούνται για να κερδίσουν χρήματα και όχι για να παραγάγουν κάτι. »
Ο Κώστας Γαβράς μ' αυτή του τη ταινία απέδειξε για μία ακόμη φορά ότι μπορεί και κάνει αυτό που χαρακτηρίζεται 'πολιτικός κινηματογράφος'. Μπορεί και το κάνει καλά με τρόπο που δεν κουράζει, σχεδόν δεν καταλαβαίνεις ότι συμμετέχεις σε έναν προβληματισμό από τους πιό επίκαιρους και σημαντικότερους. Αδειάζει το 'σύστημα' με ευχάριστο, γρήγορο τρόπο, με τέμπο χωρίς 'κοιλιές', με μία δόση ειρωνείας. Οι χαρακτήρες του, μερικές στιγμές, αγγίζουν τα όρια της καρικατούρας. Ίσως γι αυτό επέλεξαν τον Gad Elmaleh που τον γνωρίσαμε ως κωμικό ηθοποιό. Δεν ξεφεύγεις από την μανιέρα σου, την υποκριτική, είναι αλήθεια. Ούτε αυτός ξέφυγε αλλά εκτιμώ ότι αυτό ήθελε ο Κώστας Γαβράς και η Marie France Michel, υπεύθυνη της διανομής ρόλων.
Η ταινία δεν απέδωσε απλά τον κόσμο του χρήματος, ούτε τους μηχανισμούς, τις μεθόδους συσσώρευσής του. Αυτό το έκανε το βιβλίο του Stephane Osmont. Δεν ήταν μία απλή καταγραφή. Είδαμε και νιώσαμε την δύναμη αυτού του κόσμου, του χρηματοτραπεζικού. Το αποκαλυπτικό της ταινίας είναι ότι αυτό 'το θηρίο' έχει διαρκώς εντός του αντιπαλότητες, αναταράξεις, ανασυντάξεις, «τρώει τις σάρκες του». Όμως, παρ όλα αυτά, παραμένει αλώβητο και πανίσχυρο προς τα έξω, διαχειριστής του κόσμου μας, προς όφελος των συνιστόντων αυτού.
Μικρή παρατήρηση: άδικος ο Κώστας Γαβράς με τους γυναικείους χαρακτήρες του, σαν γυναίκα οφείλω να το αναφέρω. Η σύζυγος, το μοντέλο, η ικανή και τίμια υπάλληλος, η άνευ προσωπικότητας κόρη του τραπεζίτη. Συμπληρώνουμε το κάδρο και όποτε χρειάζεται μας χρησιμοποιούν. Θα πρόσθεται κάποιος βέβαια: «Μήπως έτσι δεν είναι; Ποιό το σφάλμα του σκηνοθέτη, λοιπόν;» Θα το συμπεριλάμβανα στη γενικώτερη απόπειρα ειρωνικής και περιπαιχτικής προσέγγισης των χαρακτἠρων.
Η ταινία, λόγω ίσως συγκυριών, παραμένει στην σκέψη και σε απασχολεί μέρες μετά την θέαση της.
Σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς
Σενάριο Karim Boukercha,Jean Claude Grumberg, Κώστας Γαβράς
Βιβλίο 'Le Capital' του Stephane Osmont
Διανομή ρόλων Marie France Michel
Φωτογραφία Eric Gautier
Ηθοποιοί
Marc Tourneuil Gad Elmaleh
Ditmar Rigule Gabriel Byrne
Diane Tourneuil Natacha Regnier
Maud Baron Celine Sallette
Nassim Liya Kebed
